افزایش هورمون رشد در کودکان با تزریق

کمبود هورمون رشد (GHD)، که به عنوان “کوتوله هیپوفیزی” نیز شناخته می‌شود به وضعیتی گفته می‌شود که در آن، بدن فرد مقادیر کافی از هورمون‌های رشد تولید نمی‌کند. کودکان مبتلا به GHD به طور غیر‌طبیعی کوتاه هستند، اما تناسب بین اعضای بدن آن‌ها طبیعی است.

انواع کمبود هورمون رشد

ممکن است از بدو تولد، نوزاد به مشکل کمبود هورمون رشد برای افزایش قد دچار باشد که به آن کمبود هورمون رشد مادرزادی گفته می‌شود. اما در مواردی هم ممکن است کودک در سنین بالاتر به این مشکل دچار شود که به آن کمبود هورمون رشد اکتسابی گفته می‌شود. این بیماری زمانی بروز می‌کند که غده‌ی هیپوفیز مقادیر بسیار کمی‌از هورمون‌های رشد را تولید کند. عدم ترشح کافی هورمون‌های رشد توسط غده‌ی هیپوفیز می‌تواند بر اثر مشکلات ژنتیکی، آسیب‌های مغزی شدید و یا متولد شدن بدون غده‌ی هیپوفیز باشد. البته در برخی موارد دلیل ترشح کم هورمون‌های رشد به طور واضح قابل تشخیص نیست.

گاهی اوقات کمبود ترشح هورمون می‌تواند به کمبود ترشح سایر هورمون‌ها در بدن مربوط باشد، از جمله: هورمون وازوپرسین (که موجب کنترل میزان تولید آب در بدن می‌شود)، گنادوتروپین (که میزان ترشح هورمون‌های جنسی مردانه و زنانه را کنترل می‌کند)، تیروتروپین (که میزان ترشح هورمون‌های تیروئیدی را کنترل می‌کند) و آدرنوکورتیکوتروفیک (که غده‌ی‌ آدرنال و هورمون‌های ترشح شده از آن را کنترل می‌کند).

علت‌ها و دلایل

آسیب دیدن غده‌ی هیپوفیز یا هیپوتالاموس ممکن است بر اثر عدم شکل‌گیری کامل این غده قبل از تولد (مادرزادی) و یا بر اثر علت دیگری بعد از تولد (اکتسابی) باشد. کمبود هورمون رشد که به صورت مادرزادی باشد، به این خاطر است که در عناصر اساسی تشکیل دهنده‌ی غده‌ی هیپوفیز، یا گیرنده‌های هورمون رشد، یا مسیر‌های انتقالی این هورمون‌ها، یک جهش ژنتیکی رخ می‌دهد. تا به امروز دلیل اصلی این جهش‌های ژنتیکی ناشناخته است.

و اما علل کمبود هورمون رشد اکتسابی, عبارتند از:

• تومور‌های مغزی در غده‌ی هیپوتالاموس یا هیپوفیز
• آسیب‌های مغزی (تروما)
• انجام پرتودرمانی برای درمان سرطان، در صورتی که ناحیه‌ی تحت درمان شامل غدد هیپوتالاموس و هیپوفیز نیز باشد
• بیماری‌هایی مانند هيستيوسيتوز، که موجب اختلال در عملکرد غده‌ی هیپوتالاموس یا ارتباط آن با غده‌ی هیپوفیز می‌شوند
• بیماری خود ایمنی به نام هیپوفیزیت لنفوسیتیک (حمله سیستم ایمنی بدن به غده‌ی هیپوفیز)

بسیار مهم است که به خاطر داشته باشید که کمبود هورمون رشد، تنها یکی از چندین علل مختلفی است که می‌تواند بر رشد کودک شما تاثیرگذار باشد. این امکان وجود دارد که کوتاهی قد کودک شما به علت ابتلا به سندرم‌های دیگر یا سوءتغذیه و عدم دریافت مواد غذایی لازم، مشکلات گوارشی، اختلالات متابولیسمی ‌یا کم‌کاری تیروئید باشد.

علائم و نشانه‌ها

از آن جایی که رشد کامل کودک شما چندین سال طول می‌کشد و همچنین از آن جایی که روند رشد کودکان با یکدیگر تفاوت دارد، تشخیص علائم مربوط به کمبود هورمون رشد می‌تواند بسیار مشکل باشد.

مشهود‌ترین نشانه‌ی این بیماری، رشد بسیار کند و غیرطبیعی بدن و در عین حال تناسب داشتن اندام‌ها می‌باشد. علاوه بر این مورد، سایر علائم بیماری عبارتند از:

• داشتن ظاهر نابالغ در مقایسه با همسالان
• چاق یا گوشتالو بودن تنه
• برجستگی پیشانی
• عدم رشد و شکل‌گیری کامل تیغه‌ی بینی

کمبود هورمون رشد هیچ تاثیری بر هوش کودک ندارد. علائم گفته شده در بالا تنها مختص مشکل کمبود هورمون رشد نیست و می‌تواند مربوط به بیماری‌ها یا اختلالات دیگری نیز باشد، بنابراین در صورت مشاهده‌ی این علائم حتما به پزشک مراجعه کنید تا بیماری کودک شما تشخیص داده شود.

عوارض

نتایج برخی تحقیقات نشان داده‌اند که کمبود هورمون‌های رشد در بدن (علاوه بر اختلال رشد) عوارض دیگری نیز دارد:

• کاهش تراکم مواد معدنی در استخوان
• افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی
• کاهش سطح انرژی بدن

انجام آزمایش و تشخیص کمبود هورمون رشد در کودکان

اولین قدم در درمان کودک شما، تشخیص دقیق و صحیح بیماری اوست. ممکن است قبل از تشخیص کمبود هورمون رشد در بدن کودک شما، پزشک او موارد دیگری را که ممکن است علت کوتاهی قد او باشند، بررسی کند، از جمله: کوتاهی قد ژنتیکی، عدم دریافت کالری کافی، کمبود ترشح هورمون‌های تیروئیدی و ابتلا به سایر بیماری‌های موثر بر قد کودک مانند مشکلات گوارشی.

پزشک شما باید اطلاعات کاملی در مورد سوابق پزشکی کودک شما داشته باشد. او باید به طور دقیق در مورد روند رشد قدی کودک و سایر مشکلات جسمانی و بیماری‌هایی که کودک داشته است اطلاع داشته باشد. سپس او کودک شما را معاینه فیزیکی می‌کند. پزشک کودک شما ممکن است اقدامات زیر را انجام دهد:

• تحت نظر گرفتن روند رشد کودک شما طی یک دوره‌ی‌ زمانی
• بررسی سوابق پزشکی مربوط زمان بارداری و زایمان
• تجویز آزمایش خون برای بررسی ابتلا به سایر بیماری‌ها
• تجویز عکس‌برداری رادیوگرافی از دست و مچ دست کودک شما ( برای بررسی سن استخوانی کودک و ارزیابی رشد استخوانی او)
• اندازه‌گیری مقادیر فاکتور رشد شبه‌انسولین از جمله IGF-1 و IGFBP-3 در خون. این عناصر زمانی ترشح میش‌وند که کبد و سایر ارگان‌های بدن توسط هورمون‌های رشد تحریک شده‌اند.

البته هورمون‌های رشد به صورت ترشح‌های ناگهانی در بدن تولید می‌شوند و به همین خاطر انجام یک آزمایش خون منفرد، نمی‌تواند پزشک را به تشخیص قطعی برساند.

بنابراین در صورتی که پزشک نسبت به کمبود هورمون رشد در بدن کودک مشکوک باشد، برای بررسی این مشکل در ابتدا با روشی موجب تحریک بدن به تولید هورمون می‌شود (از جمله انجام ورزش شدید و پرفشار یا استفاده از برخی داروها یا مواد شیمیایی) و سپس طی یک دوره‌ی زمانی، میزان ترشح هورمون‌های رشد کودک را بررسی می‌کند.

در صورتی که کمبود هورمون رشد در کودک شما تشخیص داده شود، پزشک انجام عکسبرداری MRI  از مغز کودک را تجویز می‌کند تا وضعیت غده‌ی هیپوفیز و هیپوتالاموس او را ارزیابی کند.

بعد از انجام تمامی‌آزمایشات لازم، متخصص مربوطه این اطلاعات را مرور می‌کند تا به طور کامل، وضعیت کودک شما را ارزیابی کند. سپس نتایج حاصل از بررسی وضعیت کودک شما به اطلاع شما می‌رسد و متخصصین در مورد تشخیصی که در این مورد داده‌اند و روش‌های درمانی پیشنهادی با شما صحبت می‌کنند و شما می‌توانید به کمک متخصص بهترین راه برای درمان کوتاهی قد فرزند خود را انتخاب کنید.

در حال حاضر محققین در حال بررسی راه‌های موثرتر و دقیق‌تری برای تشخیص مشکل کمبود هورمون رشد در کودکان هستند.

درمان کمبود هورمون رشد در کودکان با تزریق

مشکلات مربوط به کمبود هورمون‌های رشد بسیار پیچیده هستند و به همین خاطر روش درمانی هر یک از بیماران می‌تواند با بیمار دیگر متفاوت باشد. چنین بیماری که در هر شخص شرایط متفاوتی دارد، لازم است طی آزمایشات تشخیصی به طور کامل بررسی شود و برای هر یک از بیماران روش درمانی که مناسب شرایط اوست اتخاذ شود.

به‌طورمعمول، برای درمان مشکل کمبود هورمون رشد در کودکان، لازم است که هورمون‌های رشد مصنوعی به طور روزانه به کودک تزریق شوند. این درمان معمولا چندین سال طول می‌کشد و نتایج حاصل از درمان، معمولا بعد از سه یا چهار سال بعد از شروع تزریقات، مشخص می‌شوند.

شروع روند درمان کمبود هورمون رشد و انجام تزریقات، هر چه قدر زودتر آغاز شود، احتمال اینکه کودک به قد طبیعی خود برسد یا تا جای ممکن به این اندازه نزدیک باشد، بیشتر است. البته تمامی‌کودکان به خوبی به این روش درمانی پاسخ نمی‌دهند. در کودکانی که جهش ژنتیکی باعث شده که سلول‌های آن‌ها به هورمون‌های رشد پاسخگو نباشند، به جای تزریق هورمون رشد، توسط تزریق فاکتورهای IGF_1 درمان می‌شوند.