بلوغ زودرس در دختران و پسران

به ایجاد ویژگی‌های ثانویه جنسی در کودکان بلوغ زودرس می‌گویند: این حالت قبل از سن نه سالگی در پسران و قبل از سن هشت سالگی در دختران اتفاق می‌افتد.

بلوغ زودرس چیست؟

توسعه تغییرات فیزیکی مرتبط با بلوغ، زودتر از زمان معمول، تحت عنوان “بلوغ زودرس” شناخته می‌شود. این تغییرات در دختران شامل: رشد سینه‌ها، ناحیه تناسلی و یا موهای زائد قبل از هشت سالگی و یا شروع دوره ماهیانه (قاعدگی) قبل از نه سالگی می‌باشد.

 در پسران شامل: رشد بیضه، کیسه بیضه، آلت تناسلی مردانه و رشد موهای ناحیه تناسلی و زیر بغل قبل از نه سالگی می‌باشد.

علت‌ها و دلایل بلوغ زودرس

فعال شدن زودهنگام هیپوتالاموس

هورمون‌ها مواد شیمیایی هستند که توسط غدد درون ریز تولید و ترشح می‌شوند. در بلوغ طبیعی، هورمونی به نام هورمون “آزاد کننده گنادوتروپین” از ناحیه‌ای از مغز به نام هیپوتالاموس به غده هیپوفیز (غده کوچکی که در زیر مغز واقع شده) پیام ارسال می‌کند. در پی آن غده هیپوفیز هورمون‌هایی به نام گنادوتروپینها (هورمون لوتئینیزه کننده و هورمون تحریک کننده فولیکول) را آزاد می‌کند. این گنادوتروپینها برای تولید هورمون‌های جنسی به‌نوبه خود باعث تحریک غدد جنسی (بیضه‌ها در پسران و تخمدان‌ها در دختران) می‌شوند. هورمون‌های جنسی به‌طور عمده در پسران تستوسترون و در دختران استروژن می‌باشند. این هورمون‌ها باعث ایجاد نشانه‌های بلوغ در این دو جنس می‌شوند.

در بلوغ زودرس دختران و پسران، ممکن است هیپوتالاموس زود هنگام، هورمون آزاد کننده گنادوتروپین را ترشح نماید و یا غده هیپوفیز در اثر عارضه‌ای مثل وجود یک تومور، بیش از حد گنادوتروپین تولید نماید. در هر دو مورد، الگوی بلوغ معمولاً طبیعی است، اما پیش از موعد و یا زودرس.

علت بلوغ زودرس به دلیل افزایش فعالیت هیپوتالاموس به‌درستی مشخص نیست هر چند گاهی اوقات علت آن را در دختران و 50 درصد پسران به برخی از بیماری‌های زمینه‌ای نسبت می‌دهند.

به‌عنوان مثال ممکن است فعالیت بیش از حد آن‌ها ناشی از مواردی همچون: تجمع مایع اضافی (هیدروسفالی) بعد از ضربه به سر یا پرتو درمانی، تومورهای خوش‌خیم و همچنین بدخیم مغز باشد.

علل دیگر

علت‌های نادر دیگری نیز در خصوص رشد جنسی زودرس وجود دارد. بلوغ همیشه به علت فعال شدن هیپوتالاموس و یا تولید هورمون گنادوتروپین غده هیپوفیز نیست. در برخی از موارد سینه‌ها بدون توسعه دیگر ویژگی‌های ثانویه جنسی (تلارک زودرس) رشد خواهند نمود. در برخی از موارد افزایش تولید آندروژن‌ها از قسمت قشری غدد آدرنال (آدریناکا) باعث رشد زودرس موهای ناحیه تناسلی و زیر بغل می‌شود. گاهی اوقات به دلیل جهش‌های ژنتیکی که در خصوص تولید گنادوتروپینها اتفاق می‌افتد، هورمون تستوسترون بیش از حد تولید می‌شود. سندرم مک کیون آلبرایت نیز ازآنجایی که تخمدان و یا بیضه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد، با بلوغ زودرس در ارتباط است.

علائم و نشانه‌های بلوغ زودرس

در دختران، اولین نشانه بلوغ زودرس رشد بافت پستان و به دنبال آن رویش موهای ناحیه تناسلی و زیر بغل می‌باشد. همچنین دختران دچار جهش در رشد شده و قاعدگی (تجربه اولین قاعدگی) آن‌ها آغاز می‌گردد.

در پسران، اولین نشانه رشد بیضه‌ها و به دنبال آن، رشد آلت تناسلی می‌باشد. در کنار آن موهای ناحیه تناسلی و زیر بغل نیز رویش خواهند داشت. تا اواسط بلوغ، جهش ناگهانی رشد در پسران رخ نمی‌دهد.

بلوغ زودرس چقدر شایع است؟

بلوغ زودرس به‌نوعی نسبتاً شایع است، زیرا به محدوده طبیعی سن بلوغ بستگی دارد. امروزه مشخص شده که نسل کنونی زودتر از نسل‌های قبل به بلوغ می‌رسند. بلوغ در برخی از نژادها بسیار زود رخ می‌دهد از جمله: نژادهای آفریقایی- کارائیبی و جنوب آسیا. تخمین زده می‌شود، حدود 4 الی 5 درصد از دختران از همه نژادها دچار بلوغ زودرس می‌شوند. میزان تخمین برای پسران مشخص نیست، اما به‌احتمال زیاد آن‌ها کمتر به بلوغ زودرس مبتلا می‌شوند.

همچنین شرایط دیگری وجود دارد که در آن برخی از ویژگی‌های بلوغ می‌تواند زودتر از موعد معمول بروز پیدا کند. اغلب این افراد مبتلا به بلوغ جنسی زودرس می‌شوند. معمولاً در این افراد فقط یکی از علائم بلوغ خود را نشان می‌دهد و مشخصه‌های دیگر بلوغ طبیعی خواهند بود.

برخی از این شرایط بسیار رایج هستند و فقط به‌عنوان تغییرات بلوغ طبیعی در نظر گرفته می‌شوند، به‌عنوان مثال ممکن است، در یک نوزاد دختر، فقط شاهد رشد پستان به‌تنهایی باشیم (تلارک).

آیا بلوغ زودرس ارثی است؟

بلوغ زودرس در برخی از خانواده‌ها بیشتر ظاهر می‌شود، بنابراین اگر پدر و مادر یا خواهر و برادر بدون علت زمینه‌ای به بلوغ زودرس مبتلا شده باشند، شانس ابتلا افزایش می‌یابد.

پیامدهای بلوغ زودرس چیست؟

اگر چه کودکان که تحت بلوغ زودرس قرار دارند، اغلب در ابتدا بلندتر و بالغ‌تر از همسالان خود به نظر می‌رسند، اما اگر بلوغ زودرس آن‌ها درمان نشود، ممکن است در طول زمان رشد و قد آن‌ها نسبت به بزرگ‌سالان، به‌طور قابل توجهی کمتر از حد طبیعی باشد. با این حال، میزان آن به‌شدت و نحوه آغاز بلوغ زودرس بستگی دارد. کودکانی که صرفاً دچار بلوغ زودرس خفیف می‌شوند، معمولاً مشکلی در خصوص قد نسبت به همسالان خود نخواهند داشت.

کودکانی که مبتلا به بلوغ زودرس باشند، ممکن است زود هنگام در معرض هورمون‌های جنسی قرار بگیرند، بنابراین احتمال دارد، ظاهر فیزیکی آن‌ها نسبت به همسالانشان متفاوت باشد. این موضوع می‌تواند منجر به بروز مشکلات رفتاری در آن‌ها شود، زیرا که با آن‌ها رفتارهایی خواهد شد که متناسب سن واقعی آن‌ها نمی‌باشد.

در دختران مبتلا به بلوغ زودرس، گاهی اوقات شاهد افزایش وزن و همچنین سندرم تخمدان پلی کیستیک می‌باشیم. اگرچه مشخص نیست، این شرایط ناشی از خود بیماری است یا شرایط درمان بیماری…

تشخیص بلوغ زودرس

کودکان مبتلا به بلوغ زودرس باید به یک متخصص ارجاع داده شوند. تشخیص بلوغ زودرس در ابتدا بر اساس موارد زیر است:

• بررسی سابقه پزشکی و معاینه
• اندازه‌گیری دقیق قد، تناسب اندام و وزن
• تخمین سن استخوان (معمولاً بیشتر از سن واقعی بیمار است)
• آزمایش خون برای اندازه گیری هورمون‌ها

آزمون خون ممکن است تنها در بخش سرپایی انجام شده و یا نیاز به بستری داشته باشد تا ارزیابی‌های دقیق‌تری صورت بپذیرد. اغلب اشعه ایکس از مچ دست چپ نیز به‌صورت سرپایی انجام می‌شود این کار برای ارزیابی میزان رشد باقی مانده و سن بیولوژیکی یا سن استخوان انجام می‌پذیرد. اغلب دختران تحت اسکن سونوگرافی تخمدان‌ها و رحم قرار می‌گیرند. اگر بلوغ زودرس تأیید شود، معمولاً تصویربرداری اسکن رزونانس مغناطیسی (MRI) نیز از مغز گرفته می‌شود. اگر اختلال زمینه‌ای مشاهده شود، ممکن است ارزیابی و آزمایش‌های تکمیلی دیگری نیز صورت بپذیرد.

درمان بلوغ زودرس

درمان دقیق بیمار به‌شدت و چگونگی بلوغ زودرس بستگی دارد. برای برخی از کودکان، اقدام درمانی خاصی نیاز نمی‌باشد. اگر نیاز شود که بلوغ زود رس کودکی تحت درمان قرار بگیرد، می‌توان با تزریق منظم دارو، رشد کودک را مهار نمود. این داروها تولید گنادوتروپینها را از غده هیپوفیز معمولاً به مدت شش تا ده هفته متوقف می‌کنند. این فرایند از طریق اثرگذاری بر روی هیپوتالاموس، ترشح هورمون آزاد کننده‌ی گنادوتروپین را متوقف می‌کند. هنگامی که تزریق متوقف می‌شود، معمولاً کودک به مسیر طبیعی بلوغ خود باز می‌گردد. اگر علت بلوغ زودرس، مستقل از ترشح هورمون آزاد کننده گنادوتروپین باشد، می‌توان از داروهایی استفاده نمود که عمل استروژن یا تستوسترون را متوقف می‌کنند.

آیا درمان عوارض جانبی به همراه دارد؟

برخی عوارض جانبی خفیف مانند سردرد، تغییرات در خلق و خوی، افزایش وزن، راش پوستی و تحریکات موضعی ممکن است ایجاد شود. در اثر استفاده از مسدود کننده‌های هورمون آزاد کننده گنادوتروپین، ممکن است برخی از دختران خونریزی واژینال را تجربه نمایند.