در کلینیک فوق تخصصی دکتر منشادی درمان‌های مناسب برای تمام انواع دیابت از جمله دیابت بی‌مزه ارائه می‌شود. درمان‌ها در این کلینیک، پس از بررسی‌های دقیق آزمایشات و تاریخچه‌ی بیماری‌های شما مورد بررسی قرار می‌گیرد.
در کلینیک فوق تخصصی دکتر منشادی، درمان دیابت بی‌مزه با هدف کاهش تولید ادرار در بدن بیمار انجام می‌شود. در اینجا بسته به نوع دیابت بی‌مزه‌ای که دارید راه‌های مختلفی برای درمان بیماریتان و کنترل علائم آن ارائه خواهد شد.
دیابت بی‌مزه عارضه نادری است که منجر به تکرر ادرار (دفع مقدار زیادی ادرار شفاف) و تشنگی مفرط می‌شود. این عارضه می‌تواند ناشی از مشکلات غده هیپوفیز و/یا کلیه‌ها باشد.
تفاوت دیابت بی‌مزه با دیابت شیرین
دیابت بی مزه را نباید با دیابت شیرین (معمولی) اشتباه گرفت. این دو عارضه ارتباطی با هم نداشته و دیابت بی‌مزه عارضه کاملاً متفاوتی است. دیابت شیرین نیز بسیار شایع‌تر از نوع بی‌مزه است. دیابت شیرین به دلیل مقاومت به انسولین یا کمبود انسولین رخ داده و منجر به بالا رفتن قند خون می‌شود.
اما دیابت بی‌مزه ناشی از تولید غیرطبیعی هورمونی در مغز است که برای جلوگیری از تولید ادرار بیش از حد توسط کلیه‌ها و در نتیجه حفظ آب بدن آزاد می‌شود. بدون وجود این هورمون آب بدن حفظ نشده و کلیه‌ها مدام در حال تولید ادرار با حداکثر ظرفیت خواهند بود.
واژه «Mellitus» که در عبارت دیابت شیرین وجود دارد برگرفته از یک واژه قدیمی است که معنی تقریبی آن «شیرین کردن با عسل» است و به بالا بودن سطح قند خون اشاره دارد.
در مقابل، واژه «Insipidus» به معنی بی‌مزه بوده و به نوعی از دیابت اشاره دارد که باعث بالا رفتن قند نمی‌شود.
انواع دیابت‌های بی‌مزه
دیابت‌های بی‌مزه 4 نوع دارند که عبارتند از:
دیابت بی‌مزه نوروژنیک
دیابت بی‌مزه نوروژنیک، که گاهی به آن دیابت بی‌مزه مرکزی یا کرانیال هم گفته می‌شود، ناشی از مشکلی در بخش هیپوتالاموس مغز است. این بیماری باعث توقف تولید هورمون آنتی‌دیورتیک (ADH)، موسوم به وازوپرسین، هم می‌شود.
دیابت بی‌مزه نفروژنیک
دیابت نفروژنیک به دو شکل بروز می‌کند:
دیابت بی‌مزه نفروژنیک مادرزادی
دیابت بی‌مزه مادرزادی در بدو تولد نوزاد وجود داشته و ناشی از مشکل در چندین ژن است که باعث می‌شود کلیه‌های جنین به درستی شکل نگیرند.
دیابت بی‌مزه نفروژنیک اکتسابی
این نوع دیابت بعد از تولد بروز کرده و ناشی از عوامل بیرونیِ تخریب کننده کلیه‌ها بوده و منجر به تکرر ادرار می‌شود.
دیابت بی‌مزه بارداری
در طول بارداری، رحم وازوپرسیناز تولید می‌کند که می‌تواند به ADH تبدیل شود. در این حالت، نفرون‌های کلیه پیام توقف تولید ادرار را دریافت نکرده و به تولید آن ادامه می‌دهند.
دیابت بی‌مزه دیپسوژنیک
برخی موارد دیابت بی‌مزه به خاطر مشکلی در عملکرد تشنگی بروز می‌کنند. یک نوع آسیب‌دیدگی هیپوتالاموس، مشابه آنچه باعث دیابت بی‌مزه نوروژنیک می‌شود، می‌تواند منجر به نقص در مکانیزم تشنگی و در نتیجه تشنگی مداوم فرد شود. این حالت منجر به نیاز مداوم به نوشیدنی‌ها و در نهایت تکرر ادرار می‌شود.
دلایل دیابت بی‌مزه
در طول هر روز، کلیه‌ها چندین بار تمامی خون بدن را فیلتر می‌کنند. در حالت طبیعی، اکثر آب موجود دوباره جذب بدن شده و تنها مقدار کمی ادرار تغلیظ شده از آن تولید می‌شود. دیابت بی‌مزه زمانی رخ می‌دهد که کلیه‌ها نمی‌توانند ادرار را به طور طبیعی تغلیظ کنند، و مقدار زیادی ادرار رقیق تولید می‌شود.
مقدار آب موجود در ادرار توسط هورمون آنتی‌دیورتیک (ADH) کنترل می‌شود. ADH، که به آن وازوپرسین هم گفته می‌شود، در بخشی از مغز به نام هیپوتالاموس تولید می‌شود. سپس این هورمون ذخیره شده و از غده هیپوفیز آزاد می‌شود. هیپوفیز غده کوچکی است که در قاعده مغز قرار دارد.
به دیابت بی‌مزه ناشی از کمبود ADH دیابت بی‌مزه مرکزی گفته می‌شود. به دیابت بی‌مزه ناشی از ناتوانی کلیه در پاسخ به ADH، دیابت بی‌مزه نفروژنیک گفته می‌شود.
دیابت بی‌مزه مرکزی می‌تواند به دلیل آسیب هیپوتالاموس یا هیپوفیز ناشی از مشکلات زیر بروز کند:
- مشکلات ژنتیک
- آسیب به سر
- عفونت
- نرسیدن خون به این غدد
- جراحی
- تومور
در دیابت بی‌مزه نفروژنیک کلیه‌ها دچار نوعی نقص بوده و نمی‌توانند به ADH پاسخ دهند. دیابت بی‌مزه نفروژنیک هم مثل دیابت بی‌مزه مرکزی بسیار نادر است. دیابت بی‌مزه نفروژنیک به دلایل زیر بروز می‌کند:
- برخی داروها (مانند لیتیوم)
- مشکلات ژنتیکی
- بالا بودن سطح کلسیم بدن (هیپرکلسمی)
- بیماری‌های کلیوی (مانند بیماری پلی‌کیستیک کلیه)
علائم دیابت بی‌مزه
علائم آن عبارتند از:
- تشنگی شدید و مداوم
- تکرر ادرار
- شب ادراری
البته، کودکان ممکن است دچار تب، بی‌میلی، اسهال، استفراغ و تأخیر در رشد نیز بشوند.
تشخیص دیابت بی‌مزه
برای تشخیص دیابت بی‌مزه و علل آن چند راه وجود دارد:
- آنالیز نمونه‌های ادرار
- آزمایش‌های خون برای بررسی عملکرد غده هیپوفیز
- آزمایش محرومیت از آب، که نشان می‌دهد کلیه‌ها تا چه حد خوب کار می‌کنند. در این آزمایش مقدار ادراری که کلیه‌ها در طول چند ساعت بدون نوشیدن مایعات تولید می‌کنند بررسی می‌شود.
همچنین برای بررسی وضعیت غده هیپوفیز از بیمار یک تست ام‌آرآی گرفته می‌شود. به علاوه، ممکن است پزشک یک تست ژنتیک تجویز کند.
عوارض دیابت بی‌مزه
مصرف زیاد دسموپرسین و/یا نوشیدن مقدار زیادی مایعات با کاهش سدیم خون و در نتیجه سردرد، تهوع، گیجی، حمله یا در موارد نادر، مرگ می‌شود. سایر عوارض آن عبارتند از کم شدن آب بدن، فشار خون پایین، و بالا رفتن سطح سدیم خون.
درمان دیابت بی‌مزه
در موارد خفیف دیابت بی‌مزه، که معمولاً تنها 3 تا 4 لیتر ادرار دفع می‌شود، اغلب درمانی صورت نگرفته و بیمار می‌تواند این اختلال را با نوشیدن آب فراوان کنترل کند.
در مواردی که عارضه شدیدتر است یکی از داروهای زیر تجویز می‌شود:
دسموپرسین برای درمان دیابت بی‌مزه نوروژنیک
دسموپرسین نوع مصنوعی ADH بوده و برای دیابت بی‌مزه تجویز می‌شود. این دارو جایگزین هورمونی می‌شود که بدن نمی‌تواند آن را به طور طبیعی تولید کند. در موارد شدیدتر دیابت بی‌مزه، دسموپرسین به شکل قرص یا اسپری بینی تجویز می‌شود. اسپری بینی مؤثرتر بوده و سریع‌تر و بهتر وارد جریان خون می‌شود. البته بیماری‌های دچار سرماخوردگی یا آنفولانزا مانع اثرگذاری دارو می‌شود.
دسموپرسین عوارض احتمالی نسبتاً کمی دارد که عبارتند از:
- سردرد
- تهوع و استفراغ
- سرگیجه
البته، نگرانی اصلی در مورد دسموپرسین، مصرف بیش از حد آن است زیرا در چنین وضعیتی بدن آب بسیار زیادی را در خود نگه خواهد داشت. پس فقط باید به اندازه دوز تجویز شده توسط پزشک دارو مصرف شود و اگر دارو تأثیر نداشت، نباید سرخود دوز را افزایش داد. در صورتی که علائم رفع نشدند باید با پزشک مشورت کرد.
تیازید دیورتیک برای دیابت بی‌مزه نوروژنیک
تیازید دیورتیک‌ها نوعی از داورها هستند که باعث تکرر ادرار می‌شوند اما در عین حال به طرز عجیبی به جلوگیری از ادرار در بیماران مبتلا به دیابت بی‌مزه کمک می‌کنند. دلیل این امر آن است که تیازیدها مقدار مواد زائد در ادرار را افزایش داده و در نتیجه باعث افزایش تولید ادرار در مبتلایان به دیابت بی‌مزه می‌شوند.
درمان دیابت بی‌مزه نفروژنیک
درمان دیابت بی‌مزه نفروژنیک خیلی سخت‌تر از انواع دیگر است، زیرا در این عارضه خود کلیه‌ها مشکل دارند، نه پیامی که به آن‌ها می‌گوید چه بکنند.
در بیمارانی که داروهای حاوی لیتیوم مصرف می‌کنند، توقف مصرف این داروها به کاهش مشکل کمک می‌کند. البته، تغییر دارو یا درمان تنها باید با مشورت پزشک انجام شود. تغییر در رژیم غذایی هم می‌تواند به تسکین علائم کمک کند، البته در مورد هرگونه تغییر قابل توجهی در رژیم غذایی نیز باید با پزشک مشورت شود.
