سنجش تراکم استخوان چگونه انجام می‌شود: نتایج و تفسیر تست DXA

آزمایش تراکم استخوان تنها آزمایشی است که می‌تواند پوکی استخوان را قبل از وقوع شکستگی استخوان تشخیص دهد. این آزمایش کمک می‌کند تا تراکم استخوان‌ها و احتمال شکستن استخوان شما تخمین زده شود. پزشکان برای تشخیص پوکی استخوان آزمایش تراکم استخوان ران و ستون فقرات توسط دستگاه مرکزی DXA را توصیه می‌کنند. DXA مخفف انرژی جذب دوگانه اشعه ایکس است.

با انجام آزمایش تراکم استخوان می‌توانید متوجه شوید که پوکی استخوان دارید یا باید نگران استخوان‌های خود باشید. برخی از افراد آن را آزمایش اندازه گیری توده استخوان نیز می‌نامند. در این آزمایش از دستگاهی برای اندازه گیری تراکم استخوان استفاده می‌شود. میزان استخوان ران، ستون فقرات و بعضی اوقات استخوان‌های دیگر را تخمین می‌زند. نتیجه آزمایش شما به پزشک شما کمک می‌کند توصیه هایی برای محافظت از استخوان‌های شما ارائه دهد.

آزمایش تراکم استخوان چه کاری می‌تواند انجام دهد؟ 

یک آزمایش تراکم استخوان به شما می‌گوید که آیا شما دارای تراکم استخوان طبیعی، تراکم استخوان کم یا پوکی استخوان هستید. این تنها آزمایش است که می‌تواند پوکی استخوان را تشخیص دهد. هرچه تراکم استخوان کمتر باشد، خطر شکستن استخوان بیشتر می‌شود. آزمایش تراکم استخوان می‌تواند به شما و پزشک شما کمک کند:

• با آزمایش تراکم استخوان قبل از اینکه دچار شکستگی استخوان شوید، می‌توانید از وضعیت استخوان‌های ضعیف یا پوکی استخوان مطلع شوید
• می‌توانید احتمال شکستن استخوان در آینده را پیش بینی کنید
• متوجه می‌شوید که آیا تراکم استخوان شما رو به بهبود است، بدتر می‌شود یا ثابت می‌ماند
• می‌توانید بفهمید که داروی پوکی استخوان چقدر موثربوده است

چه کسی باید آزمایش تراکم استخوان انجام دهد؟ 

در صورت داشتن فاکتورهای زیر پزشکان انجام این تست را توصیه می‌کنند. اگر:

• شما زنی از 65 سال به بالا هستید
• شما مرد 70 ساله یا بیشتر هستید
• بعد از 50 سالگی استخوان می‌شکنید
• شما زنی در سن یائسگی هستید که دارای عوامل خطر است
• شما یک زن یائسه زیر 65 سال با عوامل خطر هستید
• شما مردی در سن 50-69 سال با عوامل خطر هستید

در صورت داشتن هر یک از موارد زیر، آزمایش تراکم استخوان نیز ممکن است لازم باشد:

• اشعه ایکس از ستون فقرات شما نشان دهنده شکستگی یا از دست دادن استخوان در ستون فقرات است
• کمر درد همراه با احتمال شکستگی ستون فقرات
• از دست دادن یک سانتی‌متر قد یا بیشتر طی یک سال
• كاهش كلی نیم تا یک سانت از قد اصلی شما

انواع آزمایشات تراکم استخوان 

DEXA یک آزمایش غیرتهاجمی برای اندازه گیری تراکم استخوان است.

DXA مرکزی

پزشک برای تشخیص پوکی استخوان آزمایش تراکم استخوان ران و ستون فقرات را با استفاده از دستگاه مرکزی DXA انجام می‌دهد. DXA مخفف انرژی جذب دوگانه اشعه ایکس است. هنگامی که آزمایش روی مفصل ران و ستون فقرات انجام نمی‌شود، پزشک یک آزمایش مرکزی DXA از استخوان رادیوس در بازو را پیشنهاد می‌کند. در بعضی موارد، نوع تجهیزات آزمایش تراکم استخوان مورد استفاده، بستگی به آنچه در دسترس شماست ، دارد.

پزشکان به چند دلیل تراکم استخوان در لگن و ستون فقرات را اندازه گیری می‌کنند. اول اینکه، احتمال شکستن این استخوان‌ها در افراد مبتلا به پوکی استخوان بیشتر است. دوم، شکستگی استخوان‌های مفصل ران و ستون فقرات می‌تواند مشکلات جدی‌تری از جمله مدت زمان بهبودی بیشتر، درد بیشتر و حتی ناتوانی ایجاد کند. تراکم استخوان در مفصل ران و ستون فقرات همچنین می‌تواند احتمال شکستگی‌های بعدی استخوان های دیگر را پیش بینی کند.

با اکثر انواع آزمایشات تراکم استخوان، فرد کاملاً لباس پوشیده است، اما باید مطمئن شوید که هیچ دکمه یا زیپ در مسیری که اسکن می‌شود وجود ندارد. این آزمایش معمولاً کمتر از 15 دقیقه طول می‌کشد. آزمایشات تراکم استخوان، غیرتهاجمی و بدون درد است. این بدان معنی است که هیچ سوزن یا وسیله ای از طریق پوست یا بدن قرار نمی‌گیرد. یک DXA مرکزی از تابش بسیار کمی استفاده می‌کند.

هنگام تکرار آزمایش تراکم استخوان، بهتر است از تجهیزات آزمایش یکسان استفاده کنید و آزمایش را هر بار در همان مکان انجام دهید. این مقایسه دقیق‌تری با آخرین نتیجه آزمایش شما فراهم می‌کند. اگرچه انجام تست تراکم استخوان همیشه در یک مکان امکان پذیر نیست، اما با این وجود مقایسه نتایج فعلی تراکم استخوان با نتایج قبلی بسیار مهم است.

به جای آزمایش های تراکم استخوان نمی توان از اشعه ایکس استاندارد استفاده کرد. بر خلاف آزمایش های تراکم استخوان، اشعه ایکس تا زمانی که بیماری به خوبی پیشرفت نکند، قادر به پوکی استخوان نیست. با این حال، از اشعه ایکس می توان علاوه بر DXA، استخوان های شکسته در ستون فقرات یا جاهای دیگر را تشخیص داد.

بیشتر دستگاه های DXA مرکزی نمی‌توانند تراکم استخوان ران و ستون فقرات بیمارانی را که بیش از 136 کیلوگرم وزن دارند اندازه گیری کنند. برخی از دستگاه‌های جدید می‌توانند تراکم استخوان را در افرادی که وزن آنها تا 180 کیلوگرم است اندازه گیری کنند، اما این دستگاه‌ها به طور گسترده در دسترس نیستند. هنگامی که مفصل ران و ستون فقرات قابل اندازه گیری نیست، بعضی از پزشکان آزمایش DXA مرکزی استخوان رادیوس در بازو و آزمایش تراکم استخوان محیطی پاشنه یا استخوان دیگر را توصیه می‌کنند. انجام هر دو این تست‌ها ممکن است اطلاعات کامل تری را در اختیار شما قرار دهد.

تست‌های غربالگری 

آزمایش‌های غربالگری که تست‌های محیطی نیز نامیده می‌شوند، تراکم استخوان در بازو، مچ دست، انگشت یا پاشنه را اندازه گیری می‌کنند. انواع آزمایشات جانبی عبارتند از:

• انرژی جذب دوگانه اشعه ایکس محیطی pDXA
• سونوگرافی کمی استخوان QUS
• توموگرافی کمی محاسباتی محیطی pQCT

آزمایش‌های غربالگری می‌تواند به شناسایی افرادی که احتمالاً از آزمایش بیشتر تراکم استخوان بهره‌مند می‌شوند، کمک کند. آنها در صورت عدم وجود DXA مرکزی نیز مفید هستند. این آزمایشات اغلب در آزمایشگاه‌ها و در برخی مطب‌های پزشکی انجام می‌شوند. آزمایش‌های غربالگری نمی‌توانند پوکی استخوان را به طور دقیق تشخیص دهند و نباید از آنها برای بررسی میزان موثر بودن داروی پوکی استخوان استفاده شود.

اگر آزمایش تراکم استخوان محیطی دارید، باید با پزشک خود در مورد اینکه آیا شما نیاز به آزمایش اضافی مانند آزمایش مرکزی DXA در مفصل ران و  یا ستون فقرات دارید، صحبت کنید. نتایج یک آزمایش محیطی را نمی توان با نتایج DXA مرکزی مقایسه کرد.

چند بار تست تراکم استخوان باید تکرار شود

افرادی که داروی پوکی استخوان مصرف می‌کنند باید هر دو سال یکبار آزمایش تراکم استخوان خود را با DXA مرکزی تکرار کنند. پس از شروع داروی جدید پوکی استخوان، بسیاری از پزشکان پس از یک سال آزمایش تراکم استخوان را تکرار می‌کنند.

نتایج آزمایش تراکم استخوان 

نتایج آزمایش تراکم استخوان شما با استفاده از نمرات T گزارش می‌شود. T-score نشان می دهد که تراکم استخوان شما از تراکم استخوان یک بزرگسال 30 ساله سالم بیشتر یا کمتر است. پزشک کمترین نمره T را برای تشخیص پوکی استخوان بررسی می‌کند.

نمره T شما به چه معناست. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی:

• نمره T  0 تا -1 یا بالاتر از صفر تراکم طبیعی استخوان است.
• اگر نمره T بین 1- تا -2.5 به این معنی است که شما دارای تراکم استخوان کم یا استئوپنی هستید.
• اگر نمره T 5 – یا پایین تر باشد، تشخیص پوکی استخوان است.

نتیجه آزمایش تراکم استخوان شما همچنین دارای یک نمره Z است که تراکم استخوان شما را با آنچه در سن و اندازه بدن شما طبیعی است مقایسه می‌کند. در میان افراد مسن تراکم کم مواد معدنی استخوان معمول است، بنابراین نمرات Z می‌تواند گمراه کننده باشد.

اکثر متخصصان استفاده از نمرات Z را برای کودکان، نوجوانان، زنانی که هنوز پریود هستند و مردان جوان تر، به جای استفاده از T نشان می‌دهند. پزشکان آزمایش معمول تراکم استخوان را در این گروه های سنی توصیه نمی‌کند. نمره Z بالای 2.0 – طبیعی است. تشخیص پوکی استخوان در مردان جوان، زنان یائسه و کودکان نباید فقط بر اساس نتیجه آزمایش تراکم استخوان باشد.

چه زمانی باید درمان را در نظر گرفت 

نتایج آزمایش تراکم استخوان به پزشک کمک می‌کند تا در مورد آنچه می‌توانید برای کاهش احتمال شکستن استخوان انجام دهید توصیه‌هایی را ارائه دهد. هنگام تصمیم گیری درباره درمان با داروی پوکی استخوان، پزشک همچنین عوامل خطر پوکی استخوان، احتمال شکستن استخوان در آینده، سابقه پزشکی و سلامتی فعلی شما را در نظر می‌گیرد.

در زیر دستورالعمل‌های درمانی برای زنان یائسه یا مردان 50 ساله یا بالاتر وجود دارد:

• اکثر افراد با نمرهT 0 تا -1و بالاتر (تراکم طبیعی استخوان) نیازی به استفاده از داروی پوکی استخوان ندارند.
• برخی از افراد با نمره T بین 1- تا -2.5 (تراکم استخوان کم یا استئوپنی) باید داروی پوکی استخوان را بخاطر داشتن برخی از عوامل خطرزا، در نظر بگیرند.
• همه افرادی که نمره T آنها از 5/2 و پایین تر (پوکی استخوان) است باید حتما مصرف داروی پوکی استخوان را در نظر بگیرند.

در مورد تراکم استخوان پایین چطور؟ 

داشتن تراکم استخوان پایین به معنای ابتلا به پوکی استخوان نیست. این بدان معناست که اگر تراکم استخوان خود را از دست بدهید احتمال ابتلا به پوکی استخوان در آینده بیشتر است. در حالی که مبتلایان به پوکی استخوان باید برای کاهش خطر شکستگی استخوان درمان شوند، اما همیشه مشخص نیست که چه زمانی باید افرادی که کاهش تراکم استخوان دارند، درمان شوند.