صحبت با نوجوانان و دادن اطلاعات کافی دربارهی سن بلوغ و تغییرات فیزیکی و روانی این دوران، در مواجههی هر چه بهتر کودکان و نوجوانان با این چالش تأثیر به سزایی دارد. کلینیک فوق تخصصی دکتر منشادی، با سابقهی چند ساله در زمینه تشخیص و درمان بیماریهای غدد و تخصص و مهارت در زمینه مسائل و بیماریهای غدد کودکان و نوجوانان، آمادهی پاسخگویی به تمامی پرسشهای شما دربارهی سن، نشانهها، تغییرات و مشکلات احتمالی دوران بلوغ در دختران و پسران میباشد. با تنظیم جلسات مشاوره با کلینیک فوق تخصصی غدد دکتر منشادی، دختران و پسران خود را در برخورد با این چالش دورهی نوجوانی، یاری رسانید.
بلوغ پدیدهای است که برای همه افراد و اندکی پس از سن هشت سالگی رخ میدهد. بلوغ در واقع انتقال دوران کودکی به بزرگسالی است. در این دوران، اندامهای جنسی نوجوان رشد کرده و بدن او قدرت تولید مثل مییابد. این تغییرات میتواند برای نوجوان احساس افتخار و شادی به ارمغان بیاورد، اما گاهی اوقات هم میتواند او را دچار احساس سردرگمی و یا خجالت کند.
مراحل بلوغ
مطمئناً، بسیاری از ما نشانههای بلوغ را میشناسیم (رشد موهای زائد، عادت ماهانه، تشدید بوی بدن، صدای بم در پسران، رشد سینهها در دختران و غیره). اما ممکن است به طور کامل جنبه علمی تمام این تغییرات را درک نکرده باشیم. اکنون با یک مرور اجمالی به بررسی چگونگی این تغییرات میپردازیم.
بلوغ معمولاً پس از تولد 8 سالگی دختران و یا پس از 9 یا 10 سالگی پسران آغاز میشود، یعنی زمانی که منطقهای از مغز به نام هیپوتالاموس شروع به انتشار هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (هورمون GnRH) میکند. هنگامی که هورمون GnRH به غده هیپوفیز میرسد، (غده هیپوفیز غده کوچکی در زیر مغز است که با تولید هورمون، غدد دیگر در سراسر بدن را کنترل میکند)، دو هورمون دیگر برای بلوغ موسوم به هورمون لوتئینی (LH) و هورمون محرک فولیکول (FSH) را آزاد میکند.
اتفاقات بعدی که در طی بلوغ برای هر دو جنس میافتد، عبارتند از:
- پسران: هورمونهای بلوغ از طریق جریان خون به بیضه میرسند و سیگنال تولید اسپرم و هورمون تستوسترون را آزاد میکنند.
- دختران: هورمونهای بلوغ به تخمدانها (دو اندام بیضی شکل که در سمت راست و چپ رحم قرار دارند) میرسند و با شروع بلوغ و آزادسازی تخمک و تولید هورمون استروژن، باعث بالغ شدن بدن دختران شده و آنها را آماده بارداری میکند.
در همان زمان، غدد آدرنال در پسران و دختران شروع به تولید گروهی از هورمونها به نام آندروژن آدرنال میکند. این هورمونها باعث تحریک رشد موهای ناحیه تناسلی و زیر بغل در هر دو جنس میشود.
تغییرات فیزیکی در پسران
تغییرات فیزیکی بلوغ برای یک پسر معمولاً با بزرگ شدن بیضهها و جوانه زدن موهای ناحیه تناسلی آغاز میشود. و پس از آن یک جهش رشد بین سنین 10 و 16 سالگی رخ میدهد، که به طور متوسط 1 تا 2 سال بعد از زمان جهش رشد در دختران است. بازوها، رانها، دستها و پاها نیز سریعتر از بقیه بدن رشد میکنند. همراه با پهنتر شدن شانهها و افزایش وزن و رشد عضلات، شکل بدن شروع به تغییر میکند.
پسران ممکن است از حساسیت به لمس و یا تورم زیر نوک سینههای خود، نگران شوند. این حالت که به طور موقت و به دلیل رشد بافت سینه است، ژنیکوماستی نامیده میشود و در دوران بلوغ برای حدود 50 درصد از پسران اتفاق میافتد. اما معمولاً در عرض 6 ماه (یا بیشتر) برطرف میشود.
اولین خش در صدا نشانه آن است که صدای پسران در حال تغییر و بم شدن است.
موهای تیره، زبر و فرفری نیز درست بالای آلت تناسلی و بر کیسه بیضه پسران میروید، که بعداً زیر بازوها و در منطقه ریش و سبیل هم رشد خواهد کرد. آلت تناسلی و بیضهها بزرگتر شده و حالت نعوظ، (که پسران در نوزادی هم تجربه میکنند)، در دفعات بیشتری تکرار میشود. انزال ( انتشار مایع منی حاوی اسپرم) نیز رخ خواهد داد.
بسیاری از پسران در مورد اندازه آلت تناسلی خود نگران میشوند. یک پسر ممکن است در این خصوص نیاز به اطمینان داشته باشد، (مخصوصاً اگر احتمال بلوغ دیررس بدهد) و خود را با پسرانی مقایسه کند که در مراحل بعدی بلوغ هستند. اگر پسری ختنه شده باشد، ممکن است پوستی که نوک یک آلت تناسلی مرد ختنه نشده را پوشش میدهد، برایش سوال برانگیز باشد.
تغییرات فیزیکی در دختران
بلوغ برای دختران زودتر شروع شده و زمانی بین 8 و 13 سالگی رخ میدهد، در صورتی که قبل از این سن بلوغ شروع شود به آن بلوغ زودرس گویند. برای اکثر دختران نخستین شواهد بلوغ، رشد سینههاست، اما میتواند رشد موهای ناحیه تناسلی نیز باشد. در ابتدا سینههای یک دختر به شکل توده لطیف، کوچک و سفت، (به نام جوانه سینه) در زیر یک یا هر دو نوک سینه شروع رشد میکند؛ در طی یک یا دو سال بعد، بافت سینه بزرگتر شده و سفتی آن کمتر خواهد شد. موهای تیره، زبر و فرفری در منطقه لابیا (چینهای پوست اطراف واژن) ظاهر خواهد شد و بعداً موهای مشابهی نیز در زیر بغل شروع به رشد خواهد کرد.
اولین نشانههای بلوغ در طی 1 یا 2 سال بعد، با یک جهش رشد قابل توجه آشکار خواهد شد. بدن دختر شروع به تولید چربی (به خصوص در سینهها و اطراف باسن و ران) خواهد کرد. خطوط کانتور بدن او به تدریج شبیه به فرم بدن یک زن خواهد شد. بازوها، رانها، دستها و پاها نیز بزرگتر خواهد شد.
این رویداد با شروع قاعدگی (اولین پریود) دختران، به اوج خود خواهد رسید. بر حسب سن آغاز بلوغ، دختران ممکن است اولین پریود خود را بین سنین 9 و 16 سالگی تجربه کنند.
مسائل شایع دوران بلوغ
تغییرات فیزیکی که کودکان در حین حرکت به سمت بلوغ تجربه میکنند، اغلب با عوارض هیجانی همراه است.
برخی از دختران از جوانه زدن سینههای خود و سوتینهای جدید هیجان زده میشوند. برخی دیگر ممکن است از این نگران باشند که همه چشمها بر روی سینه آنها دوخته شود. برخی از پسران دوست دارند خودشان را آغشته به کف خمیر اصلاح ببینند، در حالی که برای برخی دیگر مشاهده چند تار جدید مو ممکن است ناراحت کننده باشد.
بروز جوش و آکنه در بسیاری از نوجوانان شایع است. آکنه توسط غددی در پوست ایجاد میشود که یک چربی طبیعی به نام سبوم را تولید میکنند. هورمونهای بلوغ این غدد را برای تولید سبوم بیشتر تحریک میکنند، که این میتواند موجب مسدود شدن منافذ پوست گردد. نوجوانان با شستشوی آرام با آب و صابون ملایم میتوانند از شر چربی اضافی خلاص شده و به کاهش جوشهای خود کمک کنند.
در موارد شدید آکنه، داروهای تجویزی و یا بدون نسخه موجود است. اگر آکنه با مراقبتهای اساسی پوست و داروهای بدون نسخه ( OTC) کنترل نشود، پزشک میتواند نوجوان را برای درمان به یک متخصص پوست معرفی کند.
کودکانی که زمانی همراه با بازی و تفریح حمام میکردند، دیگر باید یاد بگیرند به طور مرتب حمام کنند و از دئودورانت و ضد عرق استفاده کنند. نوجوانی که در حال یادگیری اصلاح ریش و سبیل خود است، لازم است یاد بگیرد که چگونه یک تیغ را تمیز نگه دارد و ژیلت یک بار مصرف قبل از آنکه کند و بی اثر شود، دور بیندازد و اینکه نباید آن را با دیگران به اشتراک بگذارد.
پسرانی که از دوران کودکی نعوظ را تجربه کردهاند، اکنون میتوانند انزال را تجربه کنند. معمولاً، این تجربه برای اولین بار بین سنین 11 و 15 سالگی، به صورت خود به خود در حین تخیلات جنسی در طول استمناء، یا به صورت تخلیههای شبانه (موسوم به احتلام) رخ میدهد. اگر نوجوان قبل از تجربه احتلام، در مورد آن اطلاعاتی نداشته باشد، ممکن است فکر کند که به طور غیر ارادی ادرار کرده یا اینکه اختلال و یا اشکالی در بدن خود دارد.
همانطور که کودکان از نظرجسمی و روحی بالغ میشوند، کنجکاوی آنها در مورد تمایلات جنسی و بدن خود به طور فزایندهای افزایش مییابد. اگر چه نوزادان و خردسالان گاهی آلت تناسلی خود را لمس میکنند و حس دست زدن به آن را دوست دارند، اما استمناء در کودکان بزرگتر، یعنی از سن پیش از بلوغ و نوجوانی و فراتر از آن، بیشتر رایج است.
تا آنجا که به داستانها و اعتقادات در مورد استمناء مربوط میشود، استمناء باعث رشد مو در دستها، عقیم شدن، کوری و یا بروز مشکلات عاطفی جدید در کودکان نمیشود. تعداد کمی از کودکان و نوجوانان مبتلا به مشکلات عاطفی قبلی، ممکن است مشغول استمناء شوند، درست همان طور که ممکن است به طور افراطی درگیر رفتارها یا افکار دیگر شوند. استمناء مزمن و یا وسواس گونه ممکن است نشانهای از اضطراب یا سایر مشکلات عاطفی باشد.
البته، سوای این مسئله، استمناء به طور کلی توسط پزشکان به عنوان شکل عادی خود-اکتشافی جنسی نوجوان در نظر گرفته میشود. برخی از کودکان ممکن است پیش از بلوغ، استمناء را انتخاب کنند، اما کودکان دیگر ممکن است تمایلی به آن نداشته باشند.
از آنجا که استمناء اغلب به عنوان یک موضوع خصوصی در نظر گرفته میشود، بسیاری از کودکان ممکن است از صحبت در مورد آن بسیار احساس خجالت کنند، زیرا نگران هستند که والدین از آنها عصبانی و یا ناامید شوند. بعضی از کودکان ممکن است صحبت کردن با خواهر و برادر بزرگتر، دوستان و یا پزشک را به جای پدر و مادر ترجیح دهند. اگر در این زمینه نگران هستید و یا سوالی در مورد استمناء دارید، با پزشک خود مشورت کنید.
