بلوغ زودرس باعث بروز زودهنگام ویژگی‌های جنسی در دختران پیش از سن 8 سالگی و در پسران پیش از 9 سالگی می‌شود. علت بلوغ زودرس می‌تواند ناشی از وجود تومور و یا رشد تخمدان، غدد فوق کلیوی، غده هیپوفیز یا مغز باشد. دلایل دیگر شامل ناهنجاری‌های دستگاهی عصبی مرکزی، سابقه خانوادگی بیماری یا برخی از سندرم‌های ژنتیکی نادر باشند. در بسیاری از موارد هیچ علتی برای بلوغ زودرس یافت نمی‌شود. بلوغ زودرس باعث می‌شود تا بدن کودک زودتر از همسالانش دچار تغییر شود. این حالت به همراه نوسانات خلقی ناشی از تغییرات هورمونی می‌تواند سبب کاهش اعتماد به نفس کودک شود. همچنین امکان دارد این تغییرات در کودک احساس ناخوشایندی ایجاد کنند. کمک به کودک در جهت مقابله با آزار و اذیت از جانب همکلاسی‌ها و تقویت حس اعتماد به نفس کودک اقدامات مفیدی هستند که والدین می‌توانند در جهت رفع مشکلات ناشی از عوارض بلوغ زودرس برای کودک انجام دهند.
در صورت وجود نشانه‌های بلوغ زودرس، بایستی با پزشک متخصص کودکان در این زمینه مشورت شود. پزشک در ارتباط با ارزیابی وضعیت کودک توسط متخصص غدد کودکان، والدین را راهنمایی خواهد کرد.
جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره درمان بلوغ زودرس و یا رزرو نوبت در مطب دکتر حسین دهقان منشادی می‌توانید با شماره تلفن‌های ۰۲۱۲۲۸۷۷۷۹۶ – ۰۲۱۲۲۸۹۴۱۰۸ تماس حاصل فرمایید.
دلایل بلوغ زودرس
بررسی و شناخت عواملی که باعث آغاز بلوغ می‌شوند به کسب اطلاع از دلایل بلوغ زودرس در برخی از کودکان کمک می‌کند. روند بلوغ با تولید هورمونی به نام هورمون آزادکننده گنادوتروپین توسط مغز آغاز می‌شود.
با رسیدن این هورمون به غده هیپوفیز، هورمون‌های بیشتری در تخمدان دختر (هورمون استروژن) و در بیضه‌های پسران (هورمون تستوسترون) تولید می‌شود.
استروژن سبب رشد و ایجاد ویژگی‌های جنسی در دختران می‌شود. تستوسترون نیز سبب رشد و ایجاد ویژگی‌های جنسی در پسران می‌شود.
علت آغاز زودهنگام این روند در برخی از کودکان به بروز بلوغ زودرس مرکزی یا بلوغ زودرس محیطی بستگی دارد.
بلوغ زودرس مرکزی
علت بروز بلوغ زودرس مرکزی معمولاً قابل تشخیص نمی‌باشد. در بلوغ زودرس مرکزی، روند بلوغ زودهنگام آغاز می‌شود. در بلوغ زودرس مرکزی، در بیشتر موارد هیچ علت قابل تشخیص و یا هیچ عارضه خاصی باعث بلوغ زودهنگام در کودکان نمی‌شود.
به ندرت امکان دارد که دلایل بلوغ زودرس مرکزی شامل موارد زیر باشد:
- وجود تومور در مغز یا طناب نخاعی (دستگاه عصبی مرکزی)
- وجود نقص در مغز در زمان تولد، مانند تجمع بیش از حد مایع (هیدروسفالی) و یا تومور غیر سرطانی (هامارتوم)
- پرتودرمانی مغز یا طناب نخاعی
- آسیب‌دیدگی مغز یا طناب نخاعی
- سندرم مک کان- آلبرایت، یک بیماری نادر ژنتیکی که بر استخوان‌ها و رنگ پوست تأثیر گذاشته و باعث بروز مشکلات هورمونی می‌شود.
- هایپرپلازی آدرنال مادرزادی– گروهی از اختلالات ژنتیکی که باعث تولید غیر طبیعی هورمون بوسیله غدد فوق کلیوی می‌شوند.
- کم‌کاری تیروئید– عارضه‌ای که باعث می‌شود غده تیروئید به اندازه کافی هورمون‌های مورد نظر را تولید نکند.
بلوغ زودرس محیطی
استروژن یا تستوسترون در بدن کودک باعث بروز این نوع بلوغ زودرس محیطی می‌شود.
این نوع بلوغ زودرس بدون تأثیر هورمون آزادکننده گنادوتروپین در مغز آغاز می‌شود. در واقع بلوغ زودرس محیطی در اثر آزاد شدن استروژن یا تستوسترون در بدن به علت مشکلات مرتبط با تخمدان‌ها، بیضه‌ها، غدد فوق کلیوی و یا غده هیپوفیز بروز می‌کند.
در دختران و پسران عوامل زیر ممکن است سبب بلوغ زودرس محیطی شوند:
- وجود تومور در غدد فوق کلیوی و یا در غده هیپوفیز که باعث آزادسازی استروژن یا تستوسترون می‌شود.
- سندرم مک کان- آلبرایت، یک بیماری نادر ژنتیکی که بر استخوان‌ها و رنگ پوست تأثیر گذاشته و باعث بروز مکشلات هورمونی می‌شود.
- قرار گرفتن در معرض منابع خارجی استروژن یا تستوسترون مانند کرم‌ها یا پمادها
در دختران، امکان دارد بلوغ زودرس محیطی با موارد زیر نیز مرتبط باشد:
در پسران، امکان دارد بلوغ زودرس محیطی با موارد زیر مرتبط باشد:
- وجود تومور در سلول‌های سازنده اسپرم و یا در سلول‌هایی که تستوسترون تولید می‌کنند.
- یک اختلال نادر به نام بلوغ زودرس جنسی مستقل از گنادوتروپین که در اثر بروز نقص در ژن‌ها ایجاد شده و می‌تواند منجر به تولید زودهنگام تستوسترون در پسرها (معمولاً در سنین بین 1 تا 4 سالگی) شود.
عوامل مؤثر در بروز بلوغ زودرس
عواملی که احتمال بلوغ زودرس را افزایش می‌دهند شامل موارد زیر می‌باشند:
- جنسیت. احتمال بلوغ زودرس در دختران بسیار بیشتر از پسران می‌باشد.
- چاقی. کودکانی که به طور قابل توجهی دارای اضافه وزن هستند بیشتر از دیگران در معرض بروز بلوغ زودرس هستند.
- قرار گرفتن در معرض هورمون‌های جنسی. قرار گرفتن در معرض کرم یا پمادهای هورمون‌های استروژن یا تستوسترون یا مواد دیگر که حاوی این هورمون‌ها باشند (مانند داروهای بزرگسالان یا مکمل‌های غذایی) می‌توانند احتمال بروز بلوغ زودرس در کودک را افزایش دهند.
- وجود عارضه‌های دیگر. بلوغ زودرس ممکن است ناشی از عارضه‌هایی مانند سندرم مک کان- آلبرایت یا هایپرپلازی آدرنال مادرزادی باشد (عارضه‌هایی که سبب تولید غیر طبیعی هورمون‌های مردانه (آندروژن) می‌شوند). به ندرت امکان دارد که بلوغ زودرس با کم‌کاری تیروئید نیز مرتبط باشد.
- پرتودرمانی دستگاه عصبی مرکزی. استفاده از پرتودرمانی برای درمان تومور، سرطان خون یا عارضه‌های دیگر می‌تواند سبب افزایش احتمال بلوغ زودرس شود.
عوارض بلوغ زودرس در دختران و پسران چیست؟
علائم و عوارض بلوغ زودرس در دخترها و پسرها شامل موارد زیر می‌باشد:
عوارض بلوغ زودرس در دخترها
بلوغ زودرس در دخترها پیش از سن 7 سالگی بروز می‌کند. عوارض بلوغ زودرس در دخترها شامل:
- رشد سینه‌ها
- جهش رشد
- آغاز قاعدگی پیش از 10 سالگی
- بروز آکنه
- رشد مو در قسمت زیر بغل یا ناحیه تناسلی
- وجود بوی بدن
امکان دارد دختران در ارتباط با رشد سینه‌ها یا بلند بودن قد خود نسبت به سایر کودکان همسن خود دچار عدم اعتماد به نفس شوند. همچنین امکان دارد کودک دارای رفتارهای مرتبط با تغییرات هورمونی باشد مانند:
- بد خلقی
- زودرنجی
عوارض بلوغ زودرس در پسران
بلوغ زودرس در پسران پیش از 9 سالگی بروز می‌کند.
عوارض بلوغ زودرس در پسران شامل:
- بزرگ شدن بیضه‌ها یا آلت تناسلی
- رشد مو در قسمت زیر بغل، ناحیه تناسلی یا صورت
- جهش رشد
- وجود بوی بدن
- بم شدن صدا
- بروز آکنه
- نعوظ
- تولید اسپرم
امکان دارد پسران در ارتباط با بزرگ شدن بیضه‌ها و یا تغییرات دیگر دچار عدم اعتماد به نفس یا سردرگمی شوند. همچنین ممکن است در اثر تغییرات هورمونی تغییرات رفتاری زیر بروز کنند:
- بدخلقی
- پرخاشگری
- زودرنجی
- میل جنسی غیر متناسب با سن
دیگر عوارض بلوغ زودرس
امکان دارد عوارض بلوغ زودرس شامل موارد زیر نیز باشد:
- کوتاهی قد. ممکن است در اثر بلوغ زودرس در ابتدا رشد سریع در کودک نسبت به همسالان مشاهده شود. ولی به علت رشد سریع‌تر از حد طبیعی استخوان‌ها، معمولاً رشد قد زودتر از حد معمول متوقف می‌شود. در این حالت امکان دارد قد کودک در سن بزرگسالی کوتاه‌تر از میزان متوسط باشد. درمان زودهنگام بلوغ زودرس خصوصاً زمانی که در سنین بسیار پایین بروز می‌کند می‌تواند باعث شود تا قد شخص (در مقایسه با زمانی که درمان صورت نگیرد) بلندتر شود.
- مشکلات اجتماعی و عاطفی. دختران و پسرانی که بلوغ زودرس را تجربه می‌کنند ممکن است در ارتباط با تغییراتی که در بدنشان ایجاد می‌شود دچار عدم اعتماد به نفس شدید شوند. در این حالت امکان دارد احتمال افسردگی یا مصرف مواد مخدر افزایش پیدا کند.
تشخیص بلوغ زودرس
در صورت مشاهده علائم بلوغ پیش از سن 7 سالگی در دختران و یا پیش از سن 9 سالگی در پسران بایستی با پزشک متخصص کودکان مشورت شود. پزشک علت بروز بلوغ زودرس را تعیین خواهد کرد.
پزشک سابقه پزشکی و خانوادگی کودک را بررسی می‌کند و کودک را معاینه می‌کند. همچنین ممکن است پزشک از یک یا چند مورد از آزمایش‌های زیر نیز استفاده کند:
- آزمایش سن استخوانی. پزشک با استفاده از تصویربرداری با اشعه ایکس از مچ و دست کودک، سرعت رشد استخوان‌ها نسبت به سن کودک در اثر هورمون‌های جنسی را ارزیابی می‌کند.
- آزمایش خون. پزشک با استفاده از آزمایش خون، از وجود مقادیر زیاد هورمون‌های جنسی در بدن کودک اطلاع پیدا می‌کند.
- آزمایش‌های تصویربرداری. اولتراسوند، ام آر آی یا سی تی اسکن از مغز، تخمدان یا بیضه‌ها به دکتر در تعیین وجود عارضه‌ای که سبب بلوغ زودرس شده است کمک می‌کنند.
- آزمایش تحریک هورمون آزادکننده گنادوتروپین. این آزمایش به منظور تعیین نوع بلوغ زودرس در کودک انجام می‌شود. هورمون آزادکننده گنادوتروپین باعث می‌شود تا سطح هورمون در کودکان دارای بلوغ زودرس مرکزی افزایش پیدا کند. سطح هورمون در کودکان دارای بلوغ زودرس محیطی طبیعی می‌باشد.
درمان بلوغ زودرس
هدف از درمان بلوغ زودرس توقف و یا در صورت امکان تغییر روند آغاز علائم بلوغ زودرس می‌باشد. درمان به نوع بلوغ زودرس و دلیل اصلی ایجاد آن بستگی دارد.
پیشرفت‌های اخیر در زمینه درمان بلوغ زودرس با هورمون به استفاده از هورمون لوتئینه‌کننده مصنوعی (LHRH) منجر شده است. این هورمون مصنوعی با متوقف کردن آزادسازی هورمون‌های گنادوتروپین توسط غده هیپوفیز، سبب توقف روند بلوغ جنسی می‌شود. در برخی از موارد جهت درمان بلوغ زودرس به جراحی نیاز می‌باشد.
