از نمودارهای رشد برای مقایسه قد، وزن و اندازه سر یک کودک با کودکان همسال او استفاده میشود. نمودارهای رشد به والدین و پزشکان کمک میکنند تا بتوانند رشد کودک را در تمام مراحل پایش کنند. با کمک این نمودارها میتوان برخی مشکلات پزشکی کودکان را در مراحل اولیه شناسایی کرد و از سلامت نوزاد و کودک و از صحت تغذیه در دوران شیردهی اطمینان حاصل نمود.
کلینیک فوق تخصصی دکتر منشادی، با سابقهی چندین ساله در زمینهی تشخیص و درمان بیماریهای کودکان، به بررسی وضعیت رشد نوزاد و کودک شما و انطباق آن با تازهترین نمودارهای رشد میپردازد. در صورتی که مشکلی در رابطه با رشد قدی و وزنی کودک شما مشاهده شود، در کلینیک فوق تخصصی دکتر منشادی در سریعترین زمان ممکن به رفع مشکل پرداخته شده و بهترین برنامهی درمانی برای فرزند شما در نظر گرفته میشود.
نمودارهای رشد چه چیزهایی را اندازهگیری میکنند؟
در طول هر بار مراجعه برای چک کردن وضعیت جسمانی کودک، پزشک موارد زیر را اندازهگیری میکند:
- وزن (بر حسب گرم و کیلوگرم یا اونس و پوند اندازهگیری میشود)
- قد (برای کودکان زیر 3 سال در حالت خوابیده و برای بالای 3 سال در حالت ایستاده اندازهگیری میشود)
- دور سر، که برای اندازهگیری آن، باید متر نواری طوری دور سر قرار بگیرد که از بالای ابروها و برجستگی پس سر عبور کند.
شاخص توده بدنی کودکان را میتوان از سن 2 سالگی به بعد محاسبه کرد. این شاخص با استفاده از قد و وزن محاسبه شده و از آن برای برآورد مقدار چربی بدن کودک استفاده میشود.
نتایج تمامی اندازهگیریهای انجام شده در نمودار رشد ثبت میشود. سپس اندازههای ثبت شده برای هر کودک با محدوده استانداردی که برای کودکانی با سن و جنسیت مشابه او مشخص شده، مقایسه میشوند. در تمام دوره رشد کودک از چنین نموداری استفاده خواهد شد.
رشد و توسعه کودکان در سنین مختلف
رشد و توسعه، سنین 1 تا 12 ماهگی
نوزادان در سال اول زندگیشان چگونه رشد و توسعه مییابند؟
تغییرات جسمی کودک در سال اول زندگی خیلی بیشتر از سالهای بعد است. اکثر نوزادان، در طول 1 تا 12 ماهگی در زمینههای زیر رشد و توسعه مییابند:
- توسعه فیزیکی: رشد کودک در سال اول زندگی قابل توجه است. در این زمان، قد کودک بلندتر شده و سر او بزرگتر میشود.
- توسعه شناختی: کودک، از لحاظ توانایی یادگیری و یادآوری پیشرفت بسیاری زیادی دارد.
- توسعه عاطفی و اجتماعی: کودک، شروع به نشان دادن عواطف خود و احساسش در مورد دیگران میکند.
- توسعه زبانی: کودک، با استفاده از آنچه از اطرافیانش میشنود، به سرعت زبان میآموزد.
- توسعه حسی و حرکتی: کودک آنقدر قوی میشود که میتواند بنشیند. بعضی از آنها میتوانند بایستند و برخی دیگر اولین قدمهایشان را برمیدارند.
هر کودک با سرعت خاص خود، رشد کرده و مهارت کسب میکند. معمولاً کودکان در یک زمینه، مثل زبان، از سن خود جلوتر بوده اما در جنبه دیگری عقبترند.
کودکان زودرس یا آنهایی که مشکلات پزشکی دارند با سرعت کمتری رشد و توسعه مییابند.
رشد و توسعه، سنین 12 تا 24 ماهگی
در طول 12 تا 24 ماهگی، کودک از چه جنبههایی رشد و توسعه مییابد؟
توسعه سریع مغز کودک بین 12 تا 24 ماهگی، باعث تغییرات حیرتانگیزی (مثل راه رفتن، حرف زدن و به خاطر آوردن) در سالهای نوپایی او میشود.
در این دوره، اغلب کودک از پنج جنبه تغییر میکند:
- رشد فیزیکی: کودک معمولاً 6/7 (3 اینچ) تا 7/12 سانتیمتر (5 اینچ) رشد کرده و حدود 4/1 (3 پوند) تا 3/2 کیلوگرم (5 پوند) وزن اضافه میکند.
- توسعه شناختی: که منظور از آن، توانایی کودک در زمینه فکر کردن، یادگیری و یادآوری است. کودک شروع به یادآوری اتفاقات و کارهای اخیر، درک سمبلها، تقلید، تصویرسازی ذهنی و وانمود کردن میکند.
- توسعه عاطفی و اجتماعی: کودکان نوپا پیوندهای عاطفی نیرومندی با اطرافیانشان ایجاد کرده و اغلب در صورت جدا شدن از کسانی که دوستشان دارند احساس ناراحتی میکنند. عموماً، کودکان نوپا در همین دوره تمایل مییابند کارهایی را به تنهایی یا مطابق میل خود انجام دهند، که این زمینه را برای تعارض، سردرگمی و گاهی هم بحران فراهم میکند.
- توسعه زبانی: عموماً،کودکان در 15 تا 18 ماهگی 10 برابر تعداد کلماتی که میتوانند حرف بزنند را درک میکنند. اکثر این کودکان، تا دو سالگی دست کم میتوانند 50 کلمه را بیان کنند.
- توسعه حسی و حرکتی: همکاری عضلات و اعصاب با یکدیگر باعث میشود کودک صاحب مهارتهای حرکتی شود. کودک نوپا میتواند حرکاتش را کنترل و هماهنگ کرده و در نتیجه محکم راه برود، و کمی بعد از آن هم توانایی بالا رفتن، دویدن و پریدن را کسب میکند.
رشد و توسعه، سنین 2 تا 5 سالگی
یک کودک بین 2 تا 5 سالگی چگونه رشد و توسعه مییابد؟
اغلب به 2 تا 5 سالگی، سالهای پیشدبستانی گفته میشود. بچهها، در طول این سالها، از آن کودکان نوپای دست و پا چلفتی به کاوشگران پرانرژی دنیای اطراف خود تبدیل میشوند. در این دوره، کودک در زمینههای زیر توسعه مییابد:
- توسعه فیزیکی: در این سالها، کودک قویتر، بلند قدتر و لاغرتر میشود.
- توسعه شناختی: کودک، در این سن کودک از لحاظ تواناییهای تفکر و استدلال کردن پیشرفت قابل ملاحظهای میکند. در این سنین، کودکان حروف، شمارش و رنگها را یاد میگیرند.
- توسعه عاطفی و اجتماعی: بین 2 تا 5 سالگی، کودکان به تدریج یاد میگیرند که چگونه احساساتشان را مدیریت کنند. در حدود 5 سالگی دوستان اهمیت مییابند.
- زبان: اکثر کودکان، تا دو سالگی میتوانند دستکم 50 کلمه را ادا کنند. یک کودک، تا 5 سالگی میتواند 1000 کلمه را یاد بگیرد، گفتگو کند و داستان بگوید.
- توسعه حسی و حرکتی: اکثر کودکان تا 2 سالگی میتوانند از پلهها یکی یکی بالا بروند، با پا به توپ ضربه بزنند و با مداد خطوط ساده بکشند. تا 5 سالگی، اکثراً میتوانند لباسهایشان را بپوشند و در بیاورند و برخی حروف کوچک و بزرگ را بنویسند.
دانستن اینکه در این سن چه وضعیتی برای کودکان طبیعی است، به شما کمک خواهد کرد به راحتی مشکلات آنها را شناسایی کرده یا حس بهتری در مورد عملکرد کودکتان داشته باشید.
چه موقع باید نگران رشد و توسعه کودک بود؟
اگر کودکتان به اندازهای که گفته شد رشد و توسعه پیدا نکرد با پزشک صحبت کنید. اما به خاطر داشته باشید سرعت رشد کودکان با یکدیگر تفاوت دارد. معمولاً کودکی که در یک زمینه، مثل حرف زدن، پیشرفت کندی دارد، در زمینه دیگری مثل راه رفتن، از سنش جلوتر است. برای همین، بیشتر زمانی جای نگرانی است که کودک در زمینهای به اندازه کافی توسعه پیدا کند اما سپس تواناییهایش را در آن زمینه از دست بدهد.
اگر کودکتان حرکات تکراری یا حرکات عجیبی انجام داده یا با دیگران پیوند برقرار نکرده به پزشک مراجعه کنید. همچنین، به نشانههای مشکلات شنیداری، مثل واکنش نشان ندادن به صدای افراد یا صداهای بلند، نیز توجه داشته باشید.
هر زمانی که وضعیت کودکتان باعث نگرانیتان شده، حتی اگر مطمئن نیستند چه چیزی نگرانتان کرده، فوراً با پزشکتان صحبت کنید.
چه موقع باید با پزشک تماس گرفت؟
هر زمانی که در مورد سلامت جسمانی یا عاطفی کودکتان نگران شدید، با پزشکتان تماس بگیرید. برای کودکی در این سن، حتماً در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید:
- به اندازهای که انتظار میرفت رشد نکرده است.
- سرعت رشد او پایدار نیست.
- مهارتهایی که قبلاً داشته، مثل حرف زدن یا دویدن، را از دست داده.
- خشن است یا رفتار توهینآمیزی دارد.
- ظاهراً عملکرد خوبی ندارد؛ حتی اگر نتوانید به طور مشخص بگویید چه چیزی در مورد تواناییهای او شما را ناراحت میکند.
- نشانههایی از مشکلات شنوایی دارد، مانند عدم واکنش به صدای شما یا صداهای بلند.
- سلامت خود شما هم برای کمک به رشد و توسعه کودکتان مهم است. اگر احساس افسردگی کرده یا حس میکنید نمیتوانید از کودکتان مراقبت کنید با یک پزشک مشورت کنید.
توجه به ورزش برای افزایش قد در کودکان از اهمیت ویژه ای برخوردار است . تمرینها و حرکتهای ورزشی خاصی برای بزرگتر و بلندتر کردن استخوانها وجود دارد. به علاوه نوارهای غضروفی اطراف استخوانهای بلند بازوها و پاهای کودکان در حال رشد، کشیده میشوند و رشد استخوانها را ممکن میسازند.
