بیماری تیروئید (پرکاری و کمکاری تیروئید) از بیماریهای نسبتاً شایع در دوران بارداری است و درمان آن از اهمیت برخوردار است. اگر شما از قبل دچار پرکاری تیروئید و یا کم کاری تیروئید بودهاید، ممکن است برای کنترل این شرایط در دوران بارداری (به خصوص در سه ماهه اول) به مراقبتهای پزشکی بیشتری نیاز داشته باشید. گاهی اوقات، بارداری ممکن است باعث علائمی شبیه به پرکاری تیروئید در سه ماهه اول گردد. اگر دچار علائم تپش قلب، کاهش وزن و استفراغ مداوم هستید، باید به پزشک خود اطلاع دهید.
عدم درمان بیماریهای تیروئید در بارداری ممکن است منجر به مشکلاتی مانند تولد نوزاد نارس، پره اکلامپسی (افزایش شدید فشار خون)، سقط جنین و وزن کم نوزاد هنگام تولد شود. اگر شما هر گونه سابقه کاری یا پرکاری تیروئید دارید، حتماً آن را با پزشک خود درمیان بگذارید. به این ترتیب شما میتوانید قبل از دوران بارداری و در طی آن، تحت نظارت و کنترل دقیق قرار بگیرید تا در صورت لزوم، طرح درمان شما اصلاح و تنظیم گردد.
در دوران بارداری هورمون تیروئید برای رشد نوزاد سالم و نیز برای حفظ سلامت مادر، نقش مهمی ایفا میکند. اگر شما در دوران بارداری خود مبتلا به بیماری تیروئید مانند کم کاری و پرکاری تیروئید هستید، میتوانید به کلینیک فوق تخصصی دکتر منشادی مراجعه کنید؛ دکتر منشادی با نظارت و کنترل اولیه طرح درمان به حفظ سلامتی شما و نوزادتان کمک میکند. دکتر منشادی، همواره از آخرین دانش و ابزار برای مدیریت تمام انواع بیماریهای تیروئید در دوران بارداری، استفاده میکند.
رابطه متقابل میان عملکرد تیروئید مادر و نوزاد
در 10-12 هفته اول بارداری، نوزاد برای تولید هورمون تیروئید خود به طور کامل وابسته به مادر است. در پایان سه ماهه اول، تیروئید نوزاد شروع به تولید هورمون تیروئید خود میکند. بااینحال، نوزاد برای مصرف مقدار کافی از ید، (که برای هورمونهای تیروئید ضروری است) همچنان وابسته به مادر باقی میماند. سازمان بهداشت جهانی، دریافت روزانه 200 میکروگرم ید در دوران بارداری، برای حفظ تولید هورمون تیروئید کافی، توصیه میکند.
علائم پرکاری و کمکاری تیروئید در بارداری
پرکاری تیروئید
علائم پرکاری تیروئید ممکن است مشابه علائم حاملگی طبیعی مانند افزایش ضربان قلب، حساسیت به دمای بالا و خستگی باشد. سایر علائم پرکاری تیروئید عبارتند از:
- ضربان قلب نامنظم
- عصبانیت
- تهوع یا استفراغ شدید
- لرزش خفیف
- مشکلات خواب
- کاهش وزن و یا افزایش وزن در یک بارداری معمولی
کمکاری تیروئید
علایم کم کاری تیروئید، مانند خستگی بیش از حد و افزایش وزن، ممکن است به راحتی با علائم طبیعی بارداری اشتباه گرفته شود. سایر علائم آن عبارتند از:
- یبوست
- مشکل تمرکز و یا مشکلات حافظه
- حساسیت به هوای سرد
- گرفتگی عضلانی
علتها و دلایل بیماری تیروئید در بارداری
شایعترین علت پرکاری تیروئید مادر در دوران بارداری، یک اختلال خود ایمنی موسوم به بیماری گریوز است. در این اختلال، بدن یک آنتیبادی (پروتئین تولید شده توسط بدن هنگام حمله یک ویروس یا باکتری) به نام ایمونوگلوبولین تحریککننده تیروئید (TSI) را میسازد که باعث تولید بیش از حد هورمون تیروئید میشود.
شایعترین علت کم کاری تیروئید، یک اختلال خود ایمنی به نام تیروئیدیت هاشیموتو است. در این عارضه، بدن به اشتباه به سلولهای غده تیروئید حمله میکند. در نتیجه غده تیروئید، فاقد سلول و آنزیم کافی برای تولید هورمون تیروئید به اندازه کافی خواهد بود. شما میتوانید با داشتن رژیم غذایی کم کاری تیروئید از شر این بیماری خلاص شوید.
خطرات ناشی از کم کاری تیروئید در مادران
عدم درمان و یا درمان ناقص کمکاری تیروئید به نحوی با کمخونی مادر (کمبود گلبول قرمز خون)، میوپاتی (درد عضلانی، ضعف)، نارسایی احتقانی قلب، پره اکلامپسی، اختلالات جفت، تولد نوزاد با وزن کم و هموراژی (خونریزی) بعد از زایمان در ارتباط است. این عوارض به احتمال زیاد در زنان مبتلا به کم کاری تیرویید شدید رخ میدهد. در بسیاری از زنان، کمکاری تیروئید خفیف ممکن است بدون علامت باشد، یا علائم منسوب به آنها ممکن است به دلیل بارداری باشد. برای درمان کم کاری تیروئید در کودکان متخصص غدد تجویز هورمونهای جایگزین تیروئید را آغاز میکند. گاهی اوقات علائم کم کاری تیروئید در کودک وجود ندارد، اما درمان بیماری تیروئید باید در هفتههای اول پس از تولد بیدرنگ شروع شود تا از معلولیتهای ذهنی و آسیبهای مغزی جلوگیری به عمل آید. در صورت عدم درمان، این بیماری باعث ضعیف شدن هماهنگی، لرزش و بیثباتی کودک میشود. دریافت میزان کافی هورمونهای تیروئید برای جلوگیری از تأخیر در یادگیری و رشد آهسته کودک بسیار مهم است.
تشخیص بیماری تیروئید در بارداری
پرکاری و کم کاری تیروئید در دوران بارداری بر اساس علائم، معاینه فیزیکی و آزمایش خون برای اندازهگیری سطح هورمون تحریککننده تیروئید (TSH) و هورمون تیروئید T4 و برای پر کاری تیروئید نیز هورمون T3 تشخیص داده میشود.
تست غربالگری در دوران بارداری برای اختلالات تیروئید
دستورالعمل تست غربالگری برای بیماری تیروئید در میان انجمنهای مختلف پزشکی و گروههای متخصص متفاوت است. انجمن متخصصان غدد درونریز، تست غربالگری را برای اختلالات غده تیروئید در زنانی توصیه میکند که در معرض خطر بالایی هستند. این گروه از زنان، دارای بیماری تیروئید و یا سابقه جراحی، گواتر، سابقه خانوادگی، آنتیبادی مثبت تیروئید، سایر بیماریهای خود ایمنی، علایم یا نشانههای حاکی از اختلال عملکرد تیروئید و سابقه پرتودرمانی سر و گردن برای بیماریهای دیگر هستند. تست غربالگری با اندازه گیری سطح TSH انجام میشود.
بیماری تیروئید و تغذیه با شیر مادر
از آنجا که ایزوتوپهای رادیواکتیو در شیر مادر وارد میشود، بنابراین هیچگونه آزمون یا اسکن هستهای نباید در زنان شیرده انجام شود. مصرف داروهای ضد تیروئید هنگام تغذیه با شیر مادر مانعی ندارد، زیرا تنها مقدار ناچیزی از آن وارد شیر مادر میشود. تیروکسین نیز در شیر ترشح میشود، اما تامین دوز آن در بدن مادر، در محدوده فیزیولوژیک است. به نظر میرسد مصرف تیروکسین هنگام شیردهی کاملاً ایمن است.
درمان بیماری تیروئید در بارداری
در ادمه روش درمان بیماری تیروئید به طور خلاصه توضیح داده شده است. این موضوع را نیز باید در نظر بگیرید که علاوه بر درمان پزشکی، داشتن رژیم غذایی تیروئید کم کار و پرکار نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
داروهای ضد تیروئید
برای زنانی که نیاز به درمان پرکاری تیروئید دارند، داروهای ضد تیروئیدی استفاده میشود که تولید هورمونهای تیروئید را مختل نمیسازد. این داروها معمولاً پروپیل یا PTU در سه ماهه اول است و در صورت لزوم، مازول نیز میتواند پس از سه ماهه اول تجویز شود. در موارد نادر که بدن به این داروها پاسخ نمیدهد، یا عوارض جانبی ناشی از روشهای درمانی وجود دارد، انجام عمل جراحی برای برداشتن بخشی از غده تیروئید ممکن است لازم باشد. پرکاری تیروئید ممکن است در 3 ماه اول پس از زایمان بدتر شود و پزشک ممکن است دوز دارو را افزایش دهد.
لووتیروکسین
کم کاری تیروئید با یک هورمون مصنوعی (ساخته دست انسان) به نام لووتیروکسین که شبیه به هورمون T4 ترشح شده توسط تیروئید است، درمان میشود. پزشک شما دوز لووتیروکسین را پس از تشخیص بارداری، تنظیم کرده و نظارت بر تست عملکرد تیروئید شما را در هر 4-6 هفته از دوران بارداری، ادامه خواهد داد. اگر شما مبتلا به کمکاری تیروئید هستید و لووتیروکسین مصرف میکنید، بسیار مهم است که بلافاصله پزشک خود را از بارداری خود مطلع سازید. به این ترتیب، دوز لووتیروکسین میتواند منطبق با افزایش هورمون تیروئید جایگزین مورد نیاز در دوران بارداری، تنظیم شود. از آنجا که آهن و کلسیم موجود در ویتامینهای دوران بارداری ممکن است از جذب هورمون تیروئید در بدن شما جلوگیری کند، شما نباید ویتامینهای دوران بارداری خود را در طی 3-4 ساعت پس از مصرف لووتیروکسین، مصرف کنید.
آیا مصرف لووتیروکسین در دوران بارداری بیخطر است؟
بله، لووتیروکسین (LT4) دقیقاً مشابه همان هورمون تیروئید طبیعی شماست، بنابراین تجویز این دارو در دوران بارداری برای جبران تولید ناکافی این هورمون، خطری ندارد.
