در کلینیک فوق تخصصی دکتر منشادی، ما بیمارن را تحت نظر میگیریم و وجود اختلالات غده تیروئید مانند گواتر یا بزرگ شدن غدهی تیروئید را در آنها بررسی میکنیم و در صورت وجود هر گونه مشکلی، با توجه به شرایط بیمار بهترین روش درمانی را پیشنهاد میکنیم. در صورتی که عملکرد غدهی تیروئید شما طبیعی است، دکتر منشادی پیشنهاد میکنند که تنها تحت نظر باشید. در صورت بروز التهاب در غدهی تیروئید، دکتر منشادی، مصرف آسپرین یا داروهای کورتیکاستروئید را تجویز میکنند. در صورتی که بیمار بر اثر پرکاری تیروئید به گواتر مبتلا شده باشد، ممکن است برای کنترل سطح هورمونهای تیروئیدی در بدن نیاز به دارو درمانی باشد. دکتر منشادی تنها در صورتی انجام جراحی را پیشنهاد میکنند که :
- شما به گواتر مبتلا شدید و غده تیروئید تا حدی بزرگ شده که شما را آزار میدهد.
- مشکل گواتر شما باعث اختلال در تنفس یا بلعیدن غذا شده است.
- مشکل گواتر بر اثر ندول (گره تیروئیدی) ایجاد شده است.
کلمهی گواتر یک اصطلاح کلی برای غدد تیروئیدی است که بزرگ شدهاند. بسته به نوع تورم، محل بروز تورم و نحوهی تاثیرگذاری آن بر عملکرد غده و مدت زمانی که از تورم غده میگذرد، مشکل گواتر میتواند تاثیرات مختلفی بر بدن بیمار داشته باشد و بسته به شرایط هر بیمار، این مشکل روشهای درمانی مختلفی دارد.
گواتر چیست؟
تیروئید یک غدهی پروانهای شکل است که در گردن قرار دارد. در حالت عادی وقتی با انگشتان خود روی گردن خود را لمس کنید و کمی انگشت خود را فشار دهید، غدهی تیروئید را زیر انگشتان خود احساس نمیکنید. بزرگ شدن غدهی تیروئید، به هر شکلی که باشد، گواتر نامیده میشود. گواتر ممکن است بر اثر بزرگ شدن کل غدهی تیروئید باشد که به آن “گواتر ساده” گفته میشود. همچنین ممکن است تنها قسمتی از گواتر بزرگ شود که به آن “گواتر ندولار” یا “کیستیک” گفته میشود. بسیاری از افرادی که به گواتر مبتلا هستند، سطح هورمون تیروئید در بدنشان نرمال است ولی برخی از این افراد به کمکاری یا پرکاری غده تیروئید مبتلا هستند.
علت بروز گواتر چیست؟
دلایل مختلفی برای ابتلا به گواتر وجود داد، از جمله:
- کمبود ید: ید یک عنصر کمیاب اما ضروری برای بدن است که به عملکرد صحیح غدد تیروئیدی کمک میکند و موجب ترشح هورمونهای تیروئیدی میشود. هورمونهای تیروئیدی دو نوع اصلی دارند: تيروكسين و ترييدوتيرونين (یا T3 و T4). در حدود 2.2 میلیارد نفر در سرتاسر جهان به کمبود ید مبتلا هستند و در حدود 29 درصد از جمعیت جهان در مناطقی زندگی میکنند که این مناطق با کمبود منابع ید مواجه است. در کشورهایی که مواد غذایی به صورت یددار در دسترس هستند و ید کافی در آنها وجود دارد، ممکن است ابتلا به گواتر به خاطر یکی از دلایل زیر باشد:
- تیروئیدیت: تیروئیدیت به معنای التهاب غدهی تیروئید است. چند عامل میتواند باعث تورم غدهی تیروئید شود. یکی از شایعترین این علتها ابتلا به تیروئیدیت هاشیموتو است. در این بیماری تیروئید، بدن شخص بر علیه خود واکنش نشان میدهد (بیماری خود ایمنی) و آنتیبادیهایی را تولید میکند که به غدهی تیروئید حمله میکنند. التهاب تیروئید میتوانند علل دیگری مانند عفونت ویروسی نیز داشته باشد.
- بیماری گریوز: این بیماری خود ایمنی باعث تولید آنتیبادیهایی میشود که که این آنتیبادیها موجب پرکاری غدد تیروئید میشوند.
- رشد غدههای خوشخیم در تیروئید- غدههای تیروئیدی اشکال مختلفی دارند اما شایعترین نوع غدههای تیروئیدی نوع فولیکولار آدنوم است. ممکن است بیش از یک غده در تیروئید رشد کند و داخل این غدهها ممکن است با مایع یا خون پر شده باشد، اما در اغلب این موارد این غدهها به صورت کیست تکی هستند و بافت داخلی آنها جامد است.
- مواد گواترزا: این مورد یکی از عوامل خارجی بزرگ شدن تیروئید (گواتر) است. مواد گواترزا شامل برخی داروها (مانند لیتیوم که برای درمان مشکلات روحی تجویز میشود) و برخی مواد غذایی خاص مانند سبزیجاتی که از خانواده کلم، گیاه کاساوا و اشنه دریایی (نوعی جلبک) میشود. البته مصرف بیش از حد و بسیار زیاد این مواد میتواند به گواتر منجر شود. علاوه بر این، فقدان برخی ویتامینها و مواد معدنی مانند آهن، سلنیوم و ویتامین A نیز میتواند به گواتر منتهی شود.
- دلایل فیزیولوژیکی: دلایل فیزیولوژیکی میتواند شامل افزایش نیاز بدن به تولید هورمون در دوران بارداری یا در دوران بلوغ باشد.
- دلایل ارثی: برخی مشکلات ژنتیکی میتوانند منجر به ابتلا به گواتر شوند.
- گواتر مولتی ندولر سمی یا بیماری پلامر: در این حالت بر اثر پرکاری غدد تیروئید، ندولهای سمی در تیروئید تشکیل میشوند.
علائم و نشانههای گواتر چیست؟
وجود ندولهای (گره) کوچک در غدهی تیروئید امری شایع است. این ندولها تا حدی کوچک هستند که با فشار دادن انگشت روی گردن قابل لمس کردن نیستند. اما ممکن است است ندولهای کوچک به صورت تصادفی و شانسی در عکسبرداریهایی که معمولا به دلایل دیگری انجام میشوند، مشاهده شوند. در این موارد، معمولا بیمار هیچ علائم و نشانهای از ابتلا به گواتر ندارد. در مواردی که گواتر بزرگ باشد، به آسانی و به صورت مشاهدهی برآمدگی در جلوی گردن قابل مشاهده است.
گواتر چه قدر شایع است؟
بر اساس آمار سازمان جهانی بهداشت، تخمین زده میشود که 12 درصد از مردم جهان به گواتر مبتلا هستند. البته آمار ابتلا به گواتر در قاره اروپا کمی کمتر از این میزان است. گواتر یا بزرگ شدن غدهی تیروئید در یک ناحیه جغرافیایی خاص (گواتر اندمیک)، معمولا در نواحی ایجاد میشود که با کمبود ید مواجه هستند. در این شرایط، از هر ده نفر بیش از یک نفر به گواتر مبتلا هستند.
آیا گواتر یک بیماری ارثی است؟
برخی از انواع گواتر با دلایل خاص، بر اثر عوامل ارثی ایجاد میشوند. برخی شواهد نشان داده شده است ، در صورتی که یکی از اعضای خانواده به گواتر مبتلا باشد، احتمال ابتلای سایر افراد خانواده به گواتر نیز بیشتر است.
گواتر چگونه تشخیص داده میشود؟
گواتر زمانی تشخیص داده میشود که غدد تیروئید تا اندازهای بزرگ میشوند که میتوان برآمدگی آنها را روی گردن مشاهده کرد یا آنها را با لمس کردن گردن حس کرد. پزشک پس از مشاهدهی بزرگ بودن تیروئید، معمولا انجام آزمایشاتی را تجویز میکند تا عملکرد تیروئید و سطح هورمونهای تیروئیدی در بدن و وجود آنتیبادیهایی تیروئیدی را در خون بیمار بررسی کند. همچنین ممکن است پزشک شما انجام سونوگرافی را تجویز کرده و شما رابرای معاینات بیشتر به یک متخصص غدد ارجاع دهد. متخصص غدد ممکن است آزمایشات پیچیدهتری را تجویز کند که عبارتند از:
- نمونهبرداری از غده تیروئید: در این روش یک سوزن بسیار ظریف به دقت به داخل غده تیروئید هدایت میشود و مقدار کمی از بافت تیروئید را جدا میکند. این نمونه بعدا در آزمایشگاه و زیر میکروسکوپ بررسی میشود تا نوع سلولهای موجود در تیروئید مشخص شود. ممکن است برای رسیدن به نتایج مورد نظر پزشک، لازم باشد این تست چند بار تکرار شود.
- اسکن جذب تیروئیدی: این تست توسط رادیولوژیست انجام میشود. در این تست میزان جذب برخی مواد شیمیایی خاص مانند ایزوتوپهای رادیواکتیو ید در بدن و همچنین فعالیت قسمتهای مختلف غدهی تیروئید ارزیابی میشود.
پیامدهای بلند مدت گواتر چیست؟
در موارد خاصی ممکن است، بزرگ شدن غدهی تیروئید باعث وارد شدن فشار به بافتهای اطراف آن شود، برای مثال ممکن است بلعیدن غذا برای بیمار دشوار شود. در صورت بروز این حالت، احتمالا باید بیمار جراحی شود. اما معمولا گواتر پیامدهای جدی را به دنبال ندارد و ایمنترین راه این است که بعد از این که توسط پزشک معاینه شدید، تا جای ممکن از انجام جراحی پرهیز کنید.
روشهای درمان گواتر
روش درمان گواتر به علت زمینه ای آن و شدت علائم بیمار بستگی دارد. در صورتی که گواتر به خاط کمبود ید ایجاد شده باشد، با تجویز داروهای حاوی ید و هورمونهای تیروئیدی درمان میشود.
در صورتی که گواتر بر اثر ابتلا به بیماری هاشیموتو ایجاد شده باشد و شما دچار پرکاری غده تیروئید باشید، برنامه درمان شما شامل خوردن روزانه یک قرص حاوی هورمونهای تیروئیدی میشود.
در صورتی که علت بروز گواتر، پرکاری تیروئید باشد، ممکن است پزشک از قرص حاوی ید رادیواکتیویته برای درمان شما استفاده کند. این قرصها موجب کوچک شدن غدهی تیروئید و در نتیجه ترشح کمتر هورمونهای تیروئیدی میشوند. ید رادیواکتیویته تنها توسط سلولهای تیروئیدی جذب میشود و بنابراین هیچ آسیبی به سایر بافتهای بدن نمیزند. یکی دیگر از روشهای درمانی در این حالت، برداشتن غده تیروئید یا قسمتی از آن، با کمک جراحی میباشد. در این صورت بعد از جراحی شما احتمالا نیاز دارید که به طور مداوم قرصهای حاوی هورمونهای تیروئیدی را مصرف کنید.
در صورتی که گواتر موجب بروز هیچ علائمی در بیمار نشود، احتمالا نیازی به اقدام برای درمان نیست. پزشک شما به طور منظم وضعیت گواتر شما را تحت نظر خواهد داشت تا در صورت بروز علائم پرکاری یا کمکاری تیروئید بتواند آن را تشخیص دهد.
در صورتی که گواتر همچنان به بزرگ شدن ادامه دهد و موجب بروز مشکلاتی در بلعیدن غذا یا تنفس بیمارشود، ممکن است پزشک به شما پیشنهاد دهد که کل غدهی تیروئید یا قسمتی از آن با جراحی که توسط متخصص غدد درونریز انجام میشود، برداشته شود.
آیا درمان گواتر عوارض جانبی دارد؟
اکثر بیماران به خوبی به روشهای درمانی گفته شده پاسخ میدهند و دچار عوارض جانبی نخواهند شد. نمونهگیری از غدهی تیروئید نیز معمولا بدون ایحاد هیچ مشکلی انجام میشود و فقط ممکن است درد خفیفی برای بیمار ایجاد کند. انجام جراحی تیروئید، با خطرات معمولی که هر جراحی دارد، همراه است (خطرات مربوط به داروی بیهوشی، عفونت بعد از جراحی، خونریزی و باقی ماندن جای زخم جراحی) و ممکن است منجر به کمکاری غدهی تیروئید شود. در موارد بسیار نادری ممکن است این جراحی باعث آسیب به عصبهای حنجره شود و صدای شخص کلفت شود. همچنین ممکن است در حین جراحی به غدد پاراتیروئیدی که در اطراف غده تیروئید قرار دارند و سطح کلسیم خون را کنترل میکنند، آسیب وارد شود که باعث کاهش سطح کلسیم در خون بیمار میشود.
