انسولین چیست؟به همراه نحوه و محل تزریق آن ،عوارض و انواع

انسولین هورمونی است که در لوزالمعده، غده‌ای که پشت معده قرار دارد، ساخته می‌شود. انسولین به بدن این امکان را می‌دهد که از گلوکز برای انرژی استفاده نماید. همچنین نقش مهمی در متعادل کردن میزان گلوکز خون بازی می‌کند. زمانی که گلوکز به مقدار بسیار زیادی در جریان خود وجود داشته باشد، انسولین به بدن علامت می‌دهد تا قند اضافی را در کبد ذخیره کند. این قند تا زمانی که قند خون شما کم شود، آزاد نمی‌گردد، برای مثال در بین وعده‌های غذایی یا در زمان استرس که بدن شما به میزان انرژی بیشتری نیاز دارد.

انسولین چگونه بر دیابت اثر می‌گذارد؟

دیابت زمانی رخ می‌دهد که بدن شما از انسولین بطور مناسبی استفاده نمی‌کند یا به مقدار کافی انسولین تولید نمی‌نماید. دو نوع اصلی دیابت وجود دارد: نوع یک و نوع دو.

دیابت نوع یک نوعی بیماری خودایمنی است که در آن بدن انسولین تولید نمی‌کند. در این بیماری، عدم تولید انسولین به این علت است که سیستم ایمنی بدن تمام سلول‌های تولید کننده‌ی انسولین را در لوزالمعده از بین برده است. این بیماری بیشتر در افراد جوان شایع است هرچند در بزرگسالان نیز ممکن است رخ بدهد. دیابت نوع دو نیز افراد با سنین مختلف را درگیر می‌کند اما معمولاً در سنین بالاتر اتفاق می‌افتد.

برخلاف دیابت نوع یک، مشکل اصلی در افراد مبتلا به دیابت نوع دو کاهش پاسخ به اثرات انسولین توسط سلول‌هایی از بدن که نیاز به گلوکز دارند است (مقاومت به انسولین). بنابراین در قسمت عمده‌ای از دوره‌ی دیابت نوع دو، ممکن است در واقع بدن بیمار در تلاش برای نرمال نگه داشتن میزان قند خون، به تولید بیش از حد انسولین بپردازد. با این حال در طی چندین سال، این تولید بیش از حد می‌تواند موجب سوختن سلول‌های تولیدکننده‌ی انسولین در لوزالمعده شود. در این مرحله چنین بیمارانی وابسته به درمان با انسولین می‌شوند.

تزریق انسولین می‌تواند هر دو نوع بیماری دیابت را درمان کند. اما بسیاری از افراد مبتلا به دیابت نوع 2 می‌توانند قند خون خود را با تغییر در شیوه‌ی زندگی و مصرف دارو کنترل کنند. گاهی اوقات بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 قادر به دستیابی به میزان نرمال قند خون تنها از طریق داروهای خوراکی و اصلاح شیوه‌ی زندگی نمی‌باشند، و این افراد ممکن است برای حفظ میزان قند خون سالم نیاز به انسولین داشته باشند. از آنجایی که افراد مبتلا به دیابت نوع یک نمی‌توانند انسولین تولید کنند، باید برای کنترل بیماری خود از انسولین استفاده نمایند.

انواع انسولین

انسولین را نمی‌توان از طریق دهان مصرف کرد. این ماده باید توسط سرنگ، قلم انسولین یا پمپ انسولین تزریق شود. اگرچه در سطح سلولی تمام انسولین‌ها تاثیر یکسانی دارند، اما اصلاح شیمیایی پروتئین انسولین امکان ایجاد انواع مختلف انسولین را برای درمان دیابت فراهم کرده است. تفاوت مهم و اصلی بین انواع مختلف انسولین مورد استفاده در درمان دیابت سرعت شروع و مدت زمان تاثیرات دارو است.

20 نوع انسولین و آماده‌سازی آنها

1. انسولین رگولار (Humulin R و Novolin R) کوتاه‌اثر بوده و شروع اثر آن (شروع به کاهش قند خون) تا 30 دقیقه پس از تزریق است، یک تا سه ساعت بعد نیز حداکثر تاثیر آن می‌باشد و تاثیرات آن نیز بین شش تا هشت ساعت ماندگار است. باید 30 دقیقه پیش از وعده‌ی غذایی تزریق شود.
2. انسولین NPH (Humulin N و Novolin N) یک انسولین متوسط اثر است. فعالیت آن حدود دو ساعت پس از تزریق می‌باشد. حداکثر تاثیر آن 4 تا 12 ساعت بعد از تزریق بوده و طول اثر دارو 18 تا 26 ساعت است.
3. انسولین لنت انسولینی متوسط اثر می‌باشد. شروع تاثیر آن 2 تا 4 ساعت پس از تزریق و حداکثر تاثیر آن نیز 6 تا 12 ساعت بعد از تزریق است. طول اثر این دارو بین 18 تا 26 ساعت می‌باشد. تولید انسولین لنت متوقف شده است.
4. انسولین اولترالنت یک انسولین طولانی اثر است که شروع تاثیر آن 4 تا 8 ساعت بعد از تزریق و حداکثر تاثیر آن 10 تا 30 ساعت بعد از تزریق می‌باشد و طول اثر آن نیز بیشتر از 36 ساعت است. تولید انسولین اولترالنت متوقف شده است.
5. نوولوگ (انسولین اسپارت) یک انسولین انسانی با اندکی تغییر در ترکیب شیمیایی است که آن را تبدیل به یک انسولین سریع‌الاثر کرده است. تغییرات شیمیایی موجب تسریع تاثیر انسولین اسپارت (20 دقیقه) و کوتاه شدن طول اثر دارو (3 تا 5 ساعت) نسبت به انسولین انسانی رگولار می‌شود. حداکثر تاثیر آن نیز 1 تا 3 ساعت بعد از تزریق است.
6. هومالوگ (انسولین لیسپرو) یک انسولین سریع‌الاثر است که از لحاظ شیمیایی اصلاح شده و طبیعی می‌باشد. در مقایسه با انسولین رگولار، انسولین لیسپرو دارای شروع تاثیر سریع‌تر، حداکثر تاثیر زودتر و مدت اثر طولانی‌تر است. بعد از نیم تا دو و نیم ساعت بعد از تزریق به حداکثر فعالیت خود می‌رسد. بنابراین، انسولین لیسپرو را می‌توان 15 دقیقه قبل از وعده‌ی غذایی است در حالی که انسولین رگولار 30 تا 60 دقیقه قبل از وعده‌ی غذایی تزریق می‌شود.
7. اپیدرا (انسولین گلولیزین نوترکیب) یک انسولین انسانی اصلاح شده از لحاظ شیمیایی است که سریع‌الاثر و با مدت اثر کوتاه‌تر از انسولین رگولار می‌باشد. شروع اثر آن بین 20 تا 30 دقیقه، حداکثر تاثیر آن در یک ساعت و مدت تاثیر آن نیز 5 ساعت است.
8. لانتوس، لانتوس سولواستار، باساگلار، توجئو (انسولین گلارژین) انسولین انسانی با اندکی تغییر در ترکیب شیمیایی است. تغییرات شیمیایی موجب کندتر شدن شروع تاثیر انسولین گلارژین (70 دقیقه) و طولانی شدن مدت تاثیر آن در مقایسه با انسولین انسانی رگولار می‌گردد. فعالیت آن به نقطه‌ی اوج نمی‌رسد. توجئو به این صورت طراحی شده که موجب آزاد شدن کندتر انسولین گلارژین در مقایسه با لانتوس می‌شود و به شکل فرمول غلیظ شده‌ی 300 واحد در میلی‌لیتر موجود می‌باشد.
9. Levemir و Levemir Flextouch (انسولین دتمیر نوترکیب) یک انسولین انسانی اصلاح شده با شروع تاثیر 3 تا 4 ساعت و حداکثر تاثیر در 6 تا 8 ساعت و مدت اثر تا 24 ساعت می‌باشد.
10. ترسیبا (انسولین دگلودک). انسولینی طولانی اثر است که به آرامی و بدون رسیدن به اوج جذب می‌شود. این انسولین دارای فعالیت پایدارتری در بدن در مقایسه با انسولین گلارژین (لانتوس) است. مزیت انسولین دگلودک این است که می‌تواند در برخی اشخاص به جای اینکه روزانه مصرف شود، سه بار در هفته مورد استفاده قرار بگیرد و برخلاف انسولین‌های دتمیر یا گلارژین قابل ترکیب شدن با انسولین‌های سریع‌الاثر می‌باشد.
11. افرزا (انسولین انسانی استنشاقی نوترکیب) انسولینی سریع‌الاثر است که به صورت پودر استنشاقی موجود می‌باشد و در 15 تا 30 دقیقه به حداکثر تاثیر خود می‌رسد. طول اثر آن شبیه به انسولین‌های سریع‌الاثر تزریقی به زیر پوست (لیسپرو، اسپارت یا گلولیزین) است. انسولین استنشاقی را می‌توان به جای انسولین‌های زیر پوستی رگولار یا سریع‌الاثر پیش از وعده‌ی غذایی استفاده کرد. این انسولین در سال 2014 توسط FDA مورد تایید قرار گرفته است.
12. انسولین به شکل‌های مختلفی از جمله ویال (شیشه‌ی کوچک دارو)، سرنگ‌های از پیش پر شده و کارتریج موجود می‌باشد. کارتریج‌ها معمولاً توسط یک وسیله‌ی قلم مانند که موجب تسهیل تزریق است، استفاده می‌شوند. انسولین استنشاقی که به تازگی تایید شده نیز به صورت کارتریج موجود است. انسولین انسانی رگولار (Humulin R و Novolin R) نیز به شکل‌های ویال، کارتریج و سرنگ‌های از پیش پر شده در دسترس هستند.
13. انسولین انسانی NPH (Humulin N و Novolin N) به شکل‌های ویال، کارتریج و سرنگ‌های از پیش پر شده موجود می‌باشد. ترکیبی از 70 درصد انسولین انسانی NPH و 30 درصد انسولین انسانی رگولار ( Novolin 70/30 و Humulin 70/30) به شکل‌های ویال، کارتریج و سرنگ‌های از پیش پر شده موجود است.
14. ترکیبی از 50 درصد انسولین انسانی NPH و 50 درصد انسولین انسانی رگولار (Humulin 50/50) به صورت ویال موجود است.
15. انسولین لیسپرو (هومالوگ) به شکل‌های ویال و کارتریج موجود است.
16. انسولین اسپارت (نوولوگ) به شکل‌های ویال و کارتریج موجود است.
17. انسولین گلارژین (لانتوس، لانتوس سولواستار، توجئو) به شکل‌های ویال و کارتریج موجود است.
18. انسولین دتمیر (Levemir و Levemir Flextouch) به شکل‌های ویال و قلم از پیش پر شده (FlexPen) موجود است.
19. اپیدرا، اپیدرا سولواستار (انسولین گلولیزین) به شکل‌های کارتریج، ویال و قلم از پیش پر شده (Solostar) موجود است.
20. پودر استنشاقی Afrezza (انسولین انسانی) به صورت کارتریج‌های یک بار مصرف موجود است.

تزریق انسولین

انسولین در زیر پوست تزریق می‌شود، و پزشک یا پرستار می‌تواند دستورالعمل‌هایی درباره‌ی چگونگی انجام تزریق ارائه دهد. شما می‌توانید انسولین را در بسیاری از بخش‌های بدن از جمله ران و شکم تزریق کنید. انسولین نباید در پنج سانتی‌متری ناف تزریق شود. شما باید محل تزریق‌ها را به منظور جلوگیری از ضخیم شدن پوست تغییر دهید.

درمان دیابت برای هر فرد متفاوت است. ممکن است پزشک به شما توصیه کند که انسولین را 60 دقیقه پیش از وعده‌ی غذایی و یا درست قبل از غذا خوردن مصرف کنید. میزان انسولینی که شما روزانه نیاز خواهید داشت بستگی به عوامل مختلفی از جمله رژیم غذایی، میزان فعالیت بدنی، و شدت دیابت دارد. برخی افراد تنها نیاز به یک شات انسولین در روز دارند، در حالی که سایرین نیاز به سه یا چهار شات در روز دارند. همچنین ممکن است پزشک یک انسولین سریع‌الاثر را با یک انسولین طولانی اثر ترکیب نماید.

واکنش‌ها به انسولین

واکنش‌ها به انسولین (هیپوگلیسمی) می‌تواند در اشخاصی که انسولین را برای کنترل دیابت خود مصرف می‌کنند، رخ دهد. در هنگام مصرف انسولین باید با غذا یا کالری به تعادل رسد. اگر به مقدار زیاد ورزش کنید یا به اندازه‌ی کافی غذا نخورید، میزان قند خون می‌تواند افت شدیدی داشته باشد و سبب واکنش گردد. علائم واکنش به انسولین عبارتند از:

• خستگی
• خمیازه کشیدن‌های مکرر
• عدم توانایی حرف زدن
• عرق کردن
• گیجی
• از دست دادن هوشیاری
• تشنج
• کشش عضلات
• رنگ‌پریدگی پوست

برای متوقف کردن اثرات واکنش به انسولین، همواره حداقل 15 گرم کربوهیدرات سریع‌الاثر همراه خود داشته باشید. برای مثال:

• حدود نصف فنجان نوشابه‌ی غیر رژیمی
• نصف فنجان آب میوه
• پنج عدد آبنبات
• دو قاشق غذاخوری کشمش

بارداری و دوره‌ی شیردهی

• انسولین داروی انتخابی برای کنترل دیابت در طی بارداری است، یعنی برای کاهش قند خون به داروهای خوراکی ترجیح داده می‌شود. NPH، انسولین اسپارت، انسولین دتمیر و انسولین لیسپرو نیز در طول بارداری مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• مصرف انسولین‌ توسط مادران شیرده بی‌خطر است.