بیماریهای غده تیروئید: علائم و درمان

غده تیروئید بزرگترین غده‌ در گردن است. این غده در بخش قدامی گردن و در زیر لایه‌های پوست و عضلات گردن واقع شده است. غده تیروئید به شکل یک پروانه است که بال‌های آن (لوب چپ و راست تیروئید) در اطراف نای جای گرفته است. عملکرد اختصاصی تیروئید این است که هورمون تیروئید را تولید کند. حوزه تاثیر این هورمون تقریبا” در تمام بافت‌های بدن است، زیرا این هورمون فعالیت سلولی آنها را افزایش می‌دهد. بنابراین، نقش تیروئید، عبارت است از تنظیم متابولیسم بدن.

غده تیروئید چگونه عمل می‌کند؟

غده تیروئید شما غده کوچکی است که به طور معمول وزن آن کمتر از یک اونس بوده و در جلوی گردن واقع شده است. این غده از دو نیمه (لوب) تشکیل شده، که در امتداد نای قرار دارد و توسط نواره باریکی از بافت تیروئید (موسوم به ایسموس) به هم متصل شده است.

تیروئید دقیقا در زیر برآمدگی ” سیب آدم” و یا حنجره واقع شده است. در طی رشد بدن (در داخل رحم) ریشه غده تیروئید در پشت زبان واقع است، اما به طور معمول تا قبل از تولد به جلوی گردن نقل مکان می‌کند. در برخی موارد جابجایی این غده به درستی رخ نمی‌دهد و در بالای گردن و یا حتی در پشت زبان (تیروئید زبانی) واقع می‌شود. البته این مورد بسیار نادر است. در موارد دیگر این غده ممکن است به فاصله خیلی دورتری جابجا شود. به طوری که تا قفسه سینه برسد، که این مورد نیز نادر است.

عملکرد غده تیروئید شامل جذب ید (موجود در مواد غذایی) و تبدیل آن به هورمون‌های تیروئید است. این هورمون‌ها عبارتند از: تیروکسین (T4) و تیریودوتیرونین(T3). سلول‌های تیروئید تنها سلول‌های بدن هستند که می‌توانند ید را جذب کنند. این سلول‌ها با ترکیب ید و اسید آمینه تیروزین، هورمون T3 و T4 را تولید می‌کنند. سپس این هورمون‌ها به جریان خون وارد شده و به منظور کنترل متابولیسم بدن (تبدیل اکسیژن و کالری به انرژی) به سراسر بدن انتقال می‌یابند.

تنظیم متابولیسم هر سلول در بدن وابسته به هورمون‌های تیروئید است. غده تیروئید نرمال، حدود %80 T4 و حدود 20% T3 تولید می‌کند، با این حال، “قدرت” T3 حدود چهار برابر هورمون T4است.

غده تیروئید تحت کنترل غده هیپوفیزاست، که غده‌ای کوچک به اندازه یک بادام زمینی در پایه مغز است. هنگامی که سطح هورمون‌های تیروئید (T3 و T4) بسیار پایین می‌‌آید‌، غده هیپوفیز هورمون محرک تیروئید (TSH) را تولید‌ می‌کند که باعث تحریک غده تیروئید برای تولید هورمون بیشتر می‌گردد. تحت تاثیر هورمون TSH، غده تیروئید شروع به تولید و ترشح هورمون‌های T3 و T4 کرده و در نتیجه سطح این هورمون‌ها در خون افزایش می‌یابد.

غده هیپوفیز نیز توسط غده دیگری موسوم به هیپوتالاموس تنظیم می‌شود. هیپوتالاموس بخشی از مغز است که هورمون آزادکننده TSH (موسوم به TRH) را تولید می‌سازد. این هورمون به غده هیپوفیز فرمان تحریک غده تیروئید (انتشارTSH) می‌دهد. هیپوتالاموس را می‌توان به فردی تشبیه کرد که ترموستات را تنظیم می‌کند، زیرا به غده هیپوفیز می‌گوید که تیروئید در چه سطحی باید تنظیم گردد.

هورمون‌های تیروئید 

غده تیروئید دو هورمون اصلی تیروئید T3 (تیری یودوتیرونین) و T4 (تیروکسین) را تولید و منتشر می‌سازد. تحت عملکرد نورمال تیروئید، به طور معمول حدود 80٪ T4 و حدود 20٪ T3 تولید می‌شود، هر چند T3 قوی تر از هورمون T4 است. همچنین غده تیروئید به میزان کمتر، کلسی تونین را تولید می‌سازد. این هورمون به کنترل سطح کلسیم خون کمک می‌کند. با آزمایش تیروئید میزان T3و T4 مشخص می‌شود.

بیماری‌ها و اختلالات تیروئید 

در زیر به برخی از شایع‌ترین اختلالات بیماری تیروئید اشاره می‌گردد:

•  گواتر: این عارضه به تشکیل یک برآمدگی در گردن گفته می‎شود. گواتر سمی با پرکاری تیروئید همراه است. گواتر غیر سمی که تحت عنوان گواتر ساده و یا بومی شناخته شده است، ناشی از کمبود ید است.
•  پرکاری تیروئید: این عارضه ناشی از تولید بیش از حد هورمون تیروئید می‌باشد. افراد مبتلا به پرکاری تیروئید اغلب حساس به گرما، بیش فعال و دچار پر خوری افراطی می‌باشند. گواتر گاهی اوقات یک عارضه جانبی ناشی از پرکاری تیروئید است. این وضعیت به دلیل تحریک بیش از حد تیروئید و التهاب بافت تیروئید رخ می‌دهد.
• کم کاری تیروئید: این عارضه یک بیماری شایع است، که مشخصه آن تولید بسیار کم هورمون تیروئید می‌باشد. در نوزادان، این عارضه تحت عنوان کرتینیسم شناخته شده است. کرتینیسم دارای عوارض جانبی بسیار جدی، از جمله رشد غیر طبیعی استخوان و عقب ماندگی ذهنی است. اگر شما (در بزرگسالی) مبتلا به کم کاری تیروئید هستید، ممکن است دارای علائم حساسیت به سرما، کم اشتهایی، تنبلی و کندی عمومی باشید. کم کاری تیروئید اغلب قبل از تشخیص پزشکی، به مدت سالها نادیده انگاشته می‌شود.
• رژیم غذایی فقیر از مواد مغذی، به خصوص ید و سلنیوم (عناصر معدنی کمیابی که برای عملکرد تیروئید بسیار مهم می‌باشند)، خطر ابتلا به اختلالات تیروئید را افزایش می‌دهد. غده تیروئید برای تولید مقادیر کافی هورمون‌های تیروئیدی به عناصر سلنیوم و ید نیازمند است. اگر شما به کم‌کاری تیروئید مبتلا شده باشید، ممکن است وحشت کرده و بسیار ناراحت شوید. ولی شما می‌توانید در طول زندگی خود با ان کنار بیاید. اما نیاز است که شما رژیم غذایی و شیوه زندگی خود را به طور کامل تغییر دهید. برای جلوگیری از عود علائم کم‌کاری تیروئید، باید یک برنامه آگاهانه و مداوم برای مصرف مواد غذایی روزمره خود داشته باشید. باید از موادی که می‌توانند علائم تیروئید شمارا شعله ور سازند و فعالیت‌های روزانه شمارا با اختلال روبه رو کنند، دوری نمایید. اگر شما با عزمی راسخ به برنامه رژیم غذایی کم کاری تیروئید خود پایبند باشید، هیچ گونه نگرانی در مورد عود علائم نخواهید داشت.
• ندول‌ منفرد تیروئید: تشکیل ندول‌های منفرد یا توده‌ در غده تیروئید بسیار شایع است. طبق تخمین و برآوردهای انجام شده، بیش از نیمی از جمعیت دارای یک ندول در غده تیروئید خود هستند. اکثریت این ندول‌ها خوش‌خیم هستند. معمولا” توسط بیوپسی آسپیراسیون با سوزن ظریف (FNA) ندول‌های سرطانی تعیین می‌گردد.
•  سرطان تیروئید: سرطان تیروئید نسبتا” شایع است. با این حال، میزان زنده ماندن بیماران تا مدت طولانی، در حد عالی است. در برخی موارد، علائمی مانند گرفتگی صدا، درد گردن، و بزرگ شدن غدد لنفاوی در افراد مبتلا به سرطان تیروئید رخ می‌دهد. سرطان تیروئید می‌تواند هر کسی با هر سنی را مبتلا سازد، اما در زنان و افراد بالاتر از سی سال، احتمال بروز این بیماری بیشتر است.
• تیروئیدیت: این عارضه به التهاب تیروئید گفته می‌شود، که ممکن است با عملکرد غیر طبیعی تیروئید (به ویژه پرکاری تیروئید) در ارتباط باشد. التهاب می‌تواند باعث مرگ سلولهای تیروئید شود. در نتیجه تیروئید قادر به تولید هورمون‌های کافی برای حفظ متابولیسم طبیعی بدن نخواهد بود. پنج نوع تیروئیدیت وجود دارد و هر کدام از آنها نیاز به درمان خاص خود دارد.