تغذیه و رژیم غذایی برای کم‌کاری تیروئید

کم‌کاری تیروئید زمانی رخ می‌دهد که سطح هورمون‌های تیروئید، یعنی تری‌یدوتیرونین (T3) و تیروکسین (T4)، بیش از حد پایین باشد. اگرچه تنها تغییر رژیم غذایی برای برگرداندن سطح هورمون‌های تیروئید به مقادیر طبیعی خود کافی نیست، اما اجتناب از خوردن برخی غذاها و مصرف بیشتر برخی دیگر از آن‌ها به جذب بهتر این هورمون‌ها توسط بدن کمک می‌کند. اگرچه کم کاری تیروئید در نوزادان و کودکان يک بيماري نسبتاً نادر به شمار مي‌رود (تقريباً از هر 4000 نوزاد يک نفر به اين عارضه مبتلا مي‌باشد)، اما اگر نسبت به درمان آن اقدام نشود، مي‌تواند به تهديدی جدي براي سلامت و رشد فيزيکي و ذهني کودک تبديل شود. کم کاری تيروئيد مي‌تواند هم در نوزادان و هم در کودکان با سن بالاتر ايجاد شود و ممکن است علت‌های مختلفي هم داشته باشد، اما درمان بیماری تیروئید در همه موارد به شکل يکساني انجام مي‌شود.

چگونگی تأثیر تغذیه مناسب کم‌کاری تیروئید بر متابولیسم بدن

تیروئید کم کار، تأثیرات مستقیمی بر متابولیسم بدن داشته و باعث مشکلاتی از جمله کاهش وزن، افزایش وزن و کم‌اشتهایی می‌شود. اساساً، کمبود هورمون‌های تیروئید به دلیل کم کاری تیروئید منجر به کاهش استفاده بدن از کربوهیدرات‌ها، پروتئین و چربی می‌شود. در نتیجه، سرعت متابولیسم بدن کم شده و در نهایت وزن شخص بالا رفته و همچنین دست و پای او سرد می‌شود.

یکی دیگر از علائم مربوط به مشکل متابولیسم تورم بافت‌ها و تجمع مایع، موسوم به ادم، است. به علاوه، مشکل افزایش وزن منجر به بروز بیماری‌های دیگری مثل فشار خون بالا و دیابت می‌شود. هدف تغذیه برای کم‌کاری تیروئید کاهش وزن نیست (بلکه هدف آن کاهش فشار موجود بر غده تیروئید و درمان عارضه‌های زمینه‌ای و علائم مربوط به کم‌کاری تیروئید است).

غذاهایی که باید مصرف شود

غذاهای زیادی وجود دارد که باید در انواع رژیم غذایی یک فرد مبتلا به کم‌کاری تیروئید گنجانده شوند.

1- غذاهای سرشار از امگا 3: تخم کتان آسیاب شده یا روغن تخم کتان، تخم شربتی، تخم شاهدانه و ماهی‌های چربی غیرپرورشی مانند قزل‌آلا یا تن منابع خوبی از امگا 3 هستند.

2- گیاهان دریایی: اگر در رژیم غذایی برای کم کاری تیروئید، غذاهای حاوی ید توصیه شده باشد، می‌توان از گیاهان دریایی مانند نوری (مورد استفاده برای غذای سوشی)، کتانجک، دولس، واکامه، آرامه، کونبو یا هیجیکی استفاده کرد.

3- آجیل میوه‌ای: مغز میوه‌هایی مثل گردوی برزیلی، فندق و مغز ماکادمایا سرشار از سلنیوم هستند. در افرادی که کمبود سلنیوم دارند، سطح T4 و TSH بالا است و برای تبدیل یا یون‌زدایی T4 و تولید T3 فعال به سلنیوم نیاز است.

4- غذاهای سرشار از مواد پروبیوتیک: کمیچی، کفیر، ساورکروات، ناتو، میسو و کومبوچا نمونه‌هایی از غذاهای پروبیوتیک هستند.

5- میوه‌ها و سبزی‌های سرشار از آنتی‌اکسیدان: خوراکی‌های سرشار از آنتی‌اکسیدان عبارتند از سیب، زغال اخته، تمشک، مارچوبه و فلفل دلمه‌ای. همچنین، وجود فیبر فراوان در این خوراکی‌ها به بهبود هاضمه، سلامت قلب و تعادل سطح هورمون‌ها و  قند خون کمک می‌کند.

سایر خوراکی‌هایی که باید مصرف شود

خوراکی‌های دیگری که باید برای کم‌کاری تیروئید مصرف شوند عبارتند از آبگوشت استخوان، روغن نارگیل و آب فیلتر شده.

غذاهایی که باید از خوردن آن‌ها اجتناب شود

با حذف خوراکی‌های زیر از رژیم غذایی تیروئید بهتر عمل می‌کند.

1- قند، شکر و محصولات تولید شده از آرد تصفیه شده: قند زیادی در محصولات تولید شده از آرد و مواد کربوهیدارتی تصفیه شده وجود دارد. این محصولات حاوی گلوتن نیز هستند که روی تیروئید تأثیر منفی دارد.

2- محصولات شیری: فرآورده‌های شیری هم مثل گلوتن می‌توانند باعث واکنش التهابی تیروئید شوند. به جای این فرآورده‌ها می‌توانید از شیر خام و ارگانیک بز استفاده کنید.

3- آب: مبتلایان به کم‌کاری تیروئید باید توجه خاصی به این مورد داشته باشند. در اکثر جاها، آب لوله‌کشی حاوی کلر و فلوئور است. این دو، موادی شیمیایی هستند که توانایی بدن برای جذب ید را کاهش می‌کنند.

4- محصولات سویا: سویا و محصولات آن حاوی ایزوفلاون‌ها هستند، که تولید هورمون توسط تیروئید را مختل می‌کند. ایزوفلاون‌های سویا، همچنین در بزرگسالانی که کمبود ید دارند کم‌کاری تیروئید را تشدید می‌کند.

5- مصرف سبزیجات خانواده کلم را محدود کنید: سبزیجات خانواده کلم حاوی گواتروژن‌ها هستند که خوردن زیاد عملکرد تیروئید را مختل می‌کند. کلم بروکسل، کلم، گل کلم، شلغم‌ها و بوک‌چوی نمونه‌هایی از این گیاهان هستند. البته، پختن این سبزیجات گواتروژن‌های آن‌ها را غیرفعال می‌کند. دانه کاج، بادام زمینی، هلو و ریشه کاساوا نیز حاوی مقادیر کمی از گواتروژ‌ها هستند.

سایر خوراکی‌هایی که باید از آن‌ها اجتناب شود

این خوراکی‌ها شامل غذاهای چرب، غذاهای فرآوری شده، الکل و کافئین می‌شوند. کافئین مانع از جذب جایگزین‌های هورمون تیروئید می‌شود.

درمان طبیعی کم‌کاری تیروئید

علاوه بر اصلاح رژیم غذایی، چندین روش طبیعی برای بهبود عملکرد تیروئید وجود دارد. اغلب برای درمان کم‌کاری تیروئید یک هورمون تیروئید مصنوعی یا T4 تجویز می‌شود، البته این روش برای کسانی که به خستگی غدد فوق کلیوی نیز مبتلا هستند بی‌تأثیر است. در مقابل، می‌توان از درمان‌های طبیعی زیر برای کم‌کاری تیروئید استفاده کرد.

1- ید و تیروزین: هورمون‌های تیروئید از اسید آمینه تیروزین و ید ساخته شده‌اند. بهتر است مصرف ید زیر نظر پزشک انجام شود زیرا مصرف بیش از حد ید می‌تواند مانع از تولید هورمون توسط غده تیروئید شود.

2- DHEA (دی‌هیدرواپی آندروسترون): اغلب افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید دچار کمبود DHEA هستند. در چنین مواردی می‌توان با مصرف مکمل‌های DHEA کمبود آن را جبران کرد. مصرف دوز بالای DHEA باید زیر نظر پزشک انجام شود، خصوصاً برای مردانی که استروژن آن‌ها بالا بوده و زنانی که تستوسترون آن‌ها بالا است.

3- ویتامین‌ها و مواد معدنی: ویتامین‌ها و مواد معدنی بسیاری، از جمله سلنیوم، روی، ویتامین A و ویتامین E، وجود دارند که می‌توانند به تولید هورمون توسط تیروئید کمک کنند. خصوصاً، سلنیوم برای تولید هورمون فعال‌تر تیروئید، یعنی T3 آزاد، ضروری است. سایر ویتامین‌هایی که به تولید طبیعی هورمون توسط تیروئید کمک می‌کنند عبارتند از ویتامین‌های B2، B3 و B6. ویتامین D و آهن نیز نقش مهمی در عملکرد صحیح تیروئید دارند.

4-  هومئوپاتی: تیرویدینوم یک ترکیب هومئوپاتی است که با آن تیروئید تحریک به فعالیت می‌شود. سایر داروهای هومئوپاتی مورد استفاده برای کم‌کاری تیروئید عبارتند از کاج زمینی، پولساتیلا، ماهی سپیا، نوکس ومیکا و کالکاریا کاربونیکا.

سایر مکمل‌ها

سایر درمان‌های طبیعی مورد استفاده برای کم‌کاری تیروئید عبارتند از اسیدهای چرب ضروری مانند روغن گاوزبان یا روغن گل مغربی، گلوتاتیون، پروبیوتیک‌ها، آنزیم‌های هاضمه، پروژسترون طبیعی، قرص‌های حاوی پودر بافت غدد هیپوفیز و تیروئید حیوانات.

تغییر در سبک زندگی

برخی از تغییرات سبک زندگی که تأثیر درمان‌های مختلف کم‌کاری تیروئید را به طور چشمگیری افزایش می‌دهند عبارتند از:

• ورزش روزانه: ورزش به تحریک تیروئید برای آزادسازی هورمون و افزایش حساسیت بافت‌ها به هورمون تیروئید کمک می‌کند. ورزش به بهبود عملکرد کلی تیروئید و کاهش وزن و دستیابی به وزن مناسب نیز کمک می‌کند.
• طب سوزنی و طب فشاری نیز به بهبود عملکرد تیروئید کمک می‌کنند.
• ماساژ: ماساژ به بهبود گردش خون، کاهش استرس و افزایش سطح انرژی کمک می‌کند.
• یوگا: در یوگا حرکاتی مخصوص متعادل‌سازی، تصفیه و تقویت سیستم‌های عصبی، گردش خون و اندوکرین وجود دارد.
• آروماتراپی: روغن گل شمعدانی عصاره‌ای است که هورمون تیروئید را تنظیم کرده و افسردگی و خستگی را رفع می‌کند. سایر عصاره‌های مفید برای تیروئید عبارتند از عصاره های بدست آمده از گل سرخ، بهار نارنج، یاسمن و ترنج.