در کلینیک فوق تخصصی دکتر منشادی به بیماران مبتلا به بیماری پوکی استخوان و بیماری‌های متابولیک استخوانی، خدمات تشخیصی و بالینی ارائه داده می‌شود. ما با تمرکز بر کاهش خطر شکستگی‌ها و بهبود کیفیت زندگی، به افرادی که تراکم استخوانی پایینی دارند کمک می‌کنیم تا بیماری خود را مدیریت کنند.
پوکی استخوان اولیه یک بیماری متابولیک استخوانی است که با تراکم استخوانی پایین و زوال ریزساخت‌های بافت استخوان مشخص می‌شود. پوکی استخوان منجر به افزایش شکنندگی استخوان و خطر شکستگی می‌شود. پوکی استخوان اولیه نشان‌‌دهنده‌ی از دست دادن تراکم استخوان است که به هیچ بیماری دیگری مرتبط نیست و به پیری و از دست دادن عملکرد غدد جنسی در زنان و فرایند پیری در مردان مربوط می‌شود.
بیماری پوکی استخوان ثانویه می‌تواند نتیجه‌ی انواع بیماری‌های مزمنی باشد که به طور قابل‌توجهی منجر به از دست دادن مواد معدنی استخوان می‌شود؛ یا می‌تواند نتیجه‌ی اثرات داروها و نقص و کمبود تغذیه باشد.
علت‌ها و دلایل پوکی استخوان
به عبارت ساده پوکی استخوان وقتی اتفاق می‌افتد که بدن شما استخوانی که جذب می‌کند بیشتر استخوانی است که تولید می‌کند. به عبارت دیگر، استخوان‌های شما چگالی خود را از دست می‌دهند، ضعیف می‌شوند و بنابراین مستعد شکستگی هستند. این فرایند تنها علت پوکی استخوان نیست؛ عواملی دیگری نیز وجود دارد که تأثیر دارد و هجوم بیماری را تشدید می‌کند.
رژیم غذایی
رژیم غذایی شما تأثیر قابل‌توجهی روی سلامت استخوان‌هایتان دارد. مصرف غذاهای خاص و مواد مغذی باعث رشد استخوانی سالم می‌شود.
مواد مغذی زیر برای سلامت استخوان‌ها ضروری هستند:
- کلسیم
- ویتامین D
- دیگر ویتامین‌ها و مواد معدنی: منیزیم، فسفر، ویتامین K، ویتامین B و ویتامین B12 سلامتی استخوان را تأمین می‌کنند.
اگر مواد مغذی زیر به مقدار خیلی زیادی مصرف شود ممکن است به استخوان‌ها صدمه بزند:
- پروتئین
- کافئین
- سدیم
ورزش
ورزش یک دفاع ضروری در مقابل پوکی استخوان است. ورزش باعث ایجاد و حفظ استخوان‌هایی قوی می‌شود؛ بنابراین اگر شما غیرفعال هستید و ورزش نمی‌کنید، استخوان‌های شما به احتمال زیاد ضعیف‌تر از استخوان کسانی است که ورزش می‌کنند. استخوان‌های ضعیف نسبت به استخوان‌های قوی بیشتر مستعد شکستگی هستند.
پایین بودن سطح هورمون‌های جنسی
وقتی زنان به سن یائسگی می‌رسند، سطح هورمون استروژن آن‌ها به طور قابل‌توجهی کاهش پیدا می‌کند. با نبود استروژن، یاخته استخوان‌ساز (استئوبلاست) نمی‌تواند به اندازه کافی استخوان جدید تولید کند و در نهایت استئوکلاست‌ها (سلول‌های جذب استخوان) بر آن‌ها غلبه می‌کنند. به همین دلیل زنان یائسه خیلی زیاد در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان هستند. در مردان هورمون تستسترون از استخوان‌ها محافظت می‌کند. وقتی سطح تستسترون افت کند، می‌تواند منجر به از دست دادن استخوان شود.
مشکلات پزشکی
مشکلات پزشکی نیز وجود دارد که می‌تواند منجر به پوکی استخوان شود. برخی از این مشکلات عبارتند از:
- مشکلات روده
- بیماری‌های کلیوی
- مشکلات پاراتیروئید و تیروئید
داروها
برخی داروهای خاص ممکن است باعث پوکی استخوان شود:
- گلوکوکورتیکوئیدها
- داروهای ضد تشنج
- مهارکننده‌های آروماتاز (این داروها برای سرطان سینه استفاده می‌شود)
- مهارکننده‌های پمپ پروتون (Proton pump inhibitors (PPIs))
- کومادین
مصرف سیگار و الکل
مواد شیمیایی موجود در سیگار، استفاده کلسیم برای بدن را سخت‌تر می‌کند. آن‌ها به توانایی استروژن برای تولید استخوان نیز ضربه می‌زنند. مصرف بیش از حد الکل نیز تأثیر منفی روی توانایی بدن برای استفاده مؤثر از کلسیم دارد.
عوامل خطر پوکی استخوان
- زن بودن
- پیر بودن
- داشتن سابقه خانوادگی پوکی استخوان
- داشتن سابقه شکستن استخوان
- داشتن استخوان‌بندی کوچک و ظریف
- سفید یا از نسل آسیایی یا لاتین بودن
- یائسگی
- داشتن یک رژیم غذایی با مقدار کلسیم و ویتامین D پایین
- غیرفعال بودن و ورزش نکردن
- سیگار کشیدن
- مصرف بیش از حد الکل
- داروها: داروهای خاص، به خصوص استروئیدها می‌توانند استخوان‌های شما را ضعیف کنند.
علائم پوکی استخوان
پوکی استخوان شبیه بسیاری از بیماری‌ها نیست. معمولاً در اوایل پیشرفت این بیماری، هیچ نشانه‌ای که شما را از حضور این بیماری آگاه کند وجود ندارد. حتی اگر استخوان‌هایتان در حال ضعیف‌تر شدن باشند، احتمالاً این ضعیف شدن را احساس نمی‌کنید. به همین دلیل گاهی اوقات به پوکی استخوان «بیماری خاموش» می‌گویند.
برای اکثر مردم، اولین نشانه‌ای که برای پوکی استخوان وجود دارد شکستگی است. ممکن است این شکستگی‌ها باعث از دست دادن قد استخوان شود، و فرد متوجه شروع قوز ستون فقرات شود. گردن درد و کمردرد ناشی از شکستگی یا آسیب دیدن مهره‌ها می‌تواند از دیگر علائم پوکی استخوان باشد، همچنین شکستن نقاط دیگری از بدن که از قبل هیچ ضربه‌ای ندیده ممکن است نشان از پوکی استخوان باشد. عکس‌های دندانپزشکی که کمبود استخوان در فک را نشان می‌دهد نیز می‌تواند نشانه‌ی پوکی استخوان باشد. مشکل این است که وقتی شکستگی استخوان اتفاق افتاد، پوکی استخوان در مرحله پیشرفت قرار دارد.
تشخیص پوکی استخوان
هیچ روش تعیین‌کننده‌ای برای ساختار واقعی استخوان‌ها وجود ندارد به جز برداشتن یک تکه استخوان و نمونه‌برداری (بیوپسی) از آن که این کار تقریباً عملی نیست. در عوض تشخیص پوکی استخوان بر پایه روش‌های خاص اشعه ایکس است که به آن سنجش تراکم می‌گویند.
سنجش تراکم اندازه‌گیری‌های دقیق و درستی از مقدار استخوان (و نه کیفیت واقعی آن‌ها) در قسمت‌های مختلف بدن بدست می‌دهد. به این اندازه‌گیری، تراکم مواد معدنی استخوان یا BMD می‌گویند.
درمان پوکی استخوان
هیچ درمانی برای پوکی استخوان وجود ندارد. هدف از درمان، محافظت و تقویت استخوان‌ها است. معمولاً درمان شامل ترکیبی از داروها و تغییراتی در سبک زندگی است که به کاهش میزان جذب استخوان توسط بدن کمک می‌کند.
داروهای پوکی استخوان
داروهای تجویزشده تهاجمی‌ترین راه برای ممانعت از تحلیل رفتن استخوان است. در ادامه برخی از داروهایی که در حال حاضر استفاده می‌شوند آورده شده است.
بیس فسفونات‌ها (Bisphosphonates) رایج‌ترین دارو برای درمان پوکی استخوان است.
دنوزوماب (Denosumab) پادتنی است که به پروتئین درگیر در فرایند جذب استخوان توسط بدن، متصل می‌شود. این پادتن در کاهش جذب استخوان و حفظ تراکم استخوان تأثیر اثبات شده‌ای دارد.
هورمون درمانی
زنان یائسه در معرض خطر بالایی برای پوکی استخوان هستند. وقتی یائسگی می‌آید، یک کاهش در تولید استروژن محافظ نیز اتفاق می‌افتد. بنابراین برای زنان هورمون درمانی (روش هورمون جایگزین) یک گزینه درمانی است. با این حال این روش معمولاً به عنوان یک راه خط اول مورداستفاده قرار نمی‌گیرد. هورمون درمانی افزایش خطر سکته مغزی، حمله قلبی، سرطان سینه و لخته شدن خون را به دنبال دارد.
تعدیل‌کننده‌های انتخابی گیرنده استروژن (SERMs) تأثیر استروژن محافظ استخوان را به طور مجدد ایجاد می‌کنند. رالوکسیفن یک تعدیل‌کننده انتخابی گیرنده استروژن است که در شکل قرص خوراکی روزانه موجود است.
تیروکلسیتونین (Thyrocalcitonin) هورمونی است که توسط غده تیروئید تولید می‌شود. این هورمون به تنظیم سطح کلسیم بدن کمک می‌کند. تیروکلسیتونین مصنوعی و یا کلسیتونین برای درمان پوکی استخوان ستون فقرات در بیمارانی که نمی‌توانند بیس فسفونات‌ها را جذب کنند، استفاده می‌شود. این هورمون همچنین می‌تواند درد برخی بیمارانی که مبتلا به شکستگی ستون فقرات هستند را تسکین دهد. این دارو در حالت اسپری‌های بینی و به شکل قابل تزریق در دسترس است.
هورمون پاراتیروئید (PTH) سطح کلسیم و فسفات استخوان را کنترل می‌کند. درمان با PTH مصنوعی مانند تری پاراتاید می‌تواند باعث رشد استخوان جدید شود. این دارو از طریق تزریق روزانه در ترکیب با مکمل‌های کلسیم و ویتامین D ارائه می‌شود. بسیار گران قیمت است و به طور کلی برای بیمارانی که پوکی استخوان شدید دارند و تحمل دیگر درمان‌ها را ندارند، توصیه می‌شود.
تغییر در سبک زندگی
کلسیم و ویتامین D
دریافت مقدار کافی کلسیم و ویتامین D در رژیم می‌تواند به کاهش از دست دادن استخوان کمک کند. غذاهای غنی از کلسیم شامل محصولات لبنی، سبزیجات به رنگ سبز تیره، غلات غنی‌شده و نان‌ها و محصولات سویا است. در حال حاضر اکثر حبوبات و آب پرتقال‌های موجود غنی‌شده از کلسیم هستند. بر مصرف ویتامین D بدن خود نظارت کنید. بدن شما برای جذب کلسیم به ویتامین D نیاز دارد.
فعالیت فیزیکی
ورزش برای استخوان‌های شما مقاومت لازم را فراهم می‌آورد تا قوی بمانند. تمرین‌های تقویتی برای استخوان‌های بازو و استخوان‌های بالای ستون فقرات بسیار مفید است. این ورزش‌ها می‌تواند شامل وزنه زدن، کار با ماشین‌های ورزشی کششی و باندهای مقاومتی باشد.
