اگر به مدت طولانی به دیابت مبتلا شده اید، احتمالاً لیستی از علائم و نشانه‌های افزایش قند خون را ده‌ها بار در خود مشاهده کرده اید. پزشکان و مربیان دیابت آن‌ها را تشخیص و متمایز می‌کنند. صدها وب سایت آن‌ها را چاپ مجدد می‌کنند. در اکثر کتاب‌های دیابت لیست آن‌ها وجود دارد. برخی از موارد موجود در این لیست را احتمالاً قلباً می‌دانید: تشنگی، تکرر ادرار، تاری دید، بهبودی آهسته بریدگی‌ها و موارد دیگر.
اما آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده اید که چرا این علائم رخ می‌دهد؟ چگونه قند خون بالا باعث تکرر ادرار می‌شود، بینایی شما تار می‌شود و یا باعث می‌شود همه موارد دیگر اتفاق بیفتد؟ در اینجا چند پاسخ آورده شده است تا توضیح دهد در هنگام قند خون بالا در بدن شما چه می‌گذرد.
جهت دریافت مشاوره برای تشخیص علائم قند خون بالا و یا رزرو نوبت در مطب دکتر حسین دهقان منشادی با شماره تلفن‌های ۰۲۱۲۲۸۷۷۷۹۶ – ۰۲۱۲۲۸۹۴۱۰۸ تماس حاصل فرمایید.
قند خون بالا چیست؟
قند خون بالا (که توسط متخصصان پزشکی هیپرگلیسمی نامیده می‌شود) مشخصه تعیین کننده انواع دیابت است. این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که بدن دیگر نمی‌تواند سطح طبیعی گلوکز خون را حفظ کند، یا به این دلیل که لوزالمعده دیگر انسولین کافی تولید نمی‌کند، یا اینکه سلول‌های بدن در برابر انسولین بسیار مقاوم شده اند و لوزالمعده نمی‌تواند ادامه دهد و گلوکز در آن تجمع می‌یابد. جریان خون به جای اینکه به سلول منتقل شود.
گلوکز خون اگر میزان آن قبل از غذا بیش از 130 میلی گرم در دسی لیتر یا دو ساعت بعد از اولین لقمه یک وعده غذایی 180 میلی گرم در دسی لیتر باشد، معمولاً خیلی بالا در نظر گرفته می‌شود. با این حال، بیشتر علائم و نشانه‌های گلوکز خون بالا تا زمانی که سطح گلوکز خون از 250 میلی گرم در دسی لیتر بالاتر نباشد، ظاهر نمی‌شوند. برخی از علائم شروع سریع دارند، در حالی که برخی دیگر برای شروع به گلوکز خون بالا به مدت طولانی احتیاج دارند. توجه به این نکته مهم است که افراد از نظر حساسیت نسبت به اثرات قند خون بالا متفاوت هستند: برخی از افراد علائم را سریع‌تر یا شدیدتر از دیگران احساس می‌کنند. اما هر علامت یا نشانه ای زیربنای بیولوژیکی دارد، یا علت خاصی در پس این اثر وجود دارد.
علت و انواع قند خون بالا
افزایش قند خون می‌تواند حاد یا مزمن باشد. افزایش قند خون حاد فقط مختصراً طول می‌کشد و اغلب نتیجه یک وعده غذایی پر کربوهیدرات، دوز فراموش شده دارو، استرس یا بیماری است. از طرف دیگر، هایپرگلیسمی مزمن، حالت افزایش قند خون در طولانی مدت است و اغلب نتیجه دیابت تشخیص داده نشده یا رژیم درمانی ناکافی دیابت است. بدون شک قند خون مزمن خطرناک تر از این دو است، زیرا افزایش قند خون برای مدت طولانی اثر سمی بر بافت‌های بدن دارد. در حقیقت، برخی از نشانه‌های افزایش گلوکز خون در واقع عواقب آسیب سلولی ناشی از گلوکز خون بالا است.
علائم و نشانه‌های افزایش قند خون اغلب مواردی است که افراد مبتلا به دیابت تشخیص داده نشده را به مراجعه به پزشکان خود و در نتیجه تشخیص سوق می‌دهد. اما علائم و نشانه‌های افزایش قند خون نیز می‌تواند پس از تشخیص دیابت و شروع درمان ایجاد شود. این موضوع نشانه ای است که دیابت شما از کنترل خارج شده است.
علائم کلاسیک قند خون بالا، پولی اوریا، پلی دیپسی و پولی فاژی است
در اینجا آنچه در پشت این سه علامت کلاسیک قند خون وجود دارد بیشتر توضیح داده می‌شود:
ادرار بیش از حد
پلی اوریا نتیجه یک واکنش زنجیره ای شیمیایی و بیولوژیکی فراری است که از خود فرد تغذیه می‌کند. این وضعیت در خون شروع می‌شود، جایی که غلظت‌های بالای گلوکز به صورت اسموتیکی مایع داخل سلول را به جریان خون می‌کشد. این تلاش بدن برای برابر کردن غلظت گلوکز در خون با غلظت آن در سلول‌ها است. با رقیق سازی خون با مایع درون سلولی، بدن غلظت گلوکز خون را به حد نرمال نزدیک می‌کند. در ابتدا، این امر باعث افزایش حجم مایع خون می‌شود در حالی که سلول‌ها آب خود را از دست می‌دهند.
در همین حال، در کلیه‌ها، یک اختلال عملکرد مرتبط در حال تولید است. به طور معمول، کلیه‌ها به عنوان فیلتر عمل می‌کنند، مواد زائد را از بین می‌برند و مایعات پاک شده را به بدن برمی گردانند. بازگشت مایعات پاک شده یا جذب مجدد مایعات در توبول های کلیه صورت می‌گیرد، که ساختار داخلی یک میلیون یا بیشتر فیلترهای نفرون در هر کلیه می‌باشد. با این حال، هنگامی که غلظت گلوکز مایعات وارد نفرون بیش از 250 میلی گرم در دسی لیتر باشد، ظرفیت جذب مجدد توبول های کلیه مسدود شده و باعث تحریک آنچه به نام ادرار اسمزی ترشح مقدار زیادی ادرار می‌شود، می‌گردد. تا زمانی که سطح گلوکز نرمال نشود، توبول های کلیه نمی‌توانند توانایی جذب مایعات را بدست آورند.
تشنگی بیش از حد
تشنگی بیش از حد پاسخی به اثرات کم آبی و پلی اوریاست. این امر تلاش بدن برای آبرسانی به خودش است. سیگنال‌های تشنگی در مغز توسط گیرنده‌های حس کننده سلول‌های ویژه در هیپوتالاموس که سطح اسمولالیته پلاسما را تشخیص می‌دهند سطح کمبود آب خون را تحریک می‌کنند و میل به نوشیدن مایعات را در هنگام کمبود آب در فرد ایجاد می‌کنند.
رابطه بین ادرار بیش از حد و تشنگی بیش از حد معمولاً توسط افرادی که دچار گلوکز خون بالا هستند، به خصوص قبل از تشخیص دیابت، به صورت نامناسب تعبیر می‌شود. بسیاری از افراد تصور می‌کنند كه ادرار زیاد ناشی از تشنگی بیش از حد است و نه برعکس.
مسائل پیچیده، بسیاری از مردم در هنگام تشنگی به نوشابه متوسل می‌شوند و بیشتر نوشابه‌ها هم نوعی قند و کافئین دارند. قند سطح گلوکز خون را حتی بیشتر می‌کند و کافئین، ادرارآور، باعث بدتر شدن پلی اوریا می‌شود. آن‌ها با هم تشنگی را بیشتر از حل آن افزایش می‌دهند.
گرسنگی بیش از حد
گرسنگی بیش از حد در واقع به دلیل بالا بودن سطح قند خون به دلیل کمبود انسولین ایجاد نمی‌شود. سطح انسولین پایین می‌تواند کمبود مطلق انسولین باشد، مانند دیابت نوع 1، یا می‌تواند کمبود نسبی انسولین باشد، مانند دیابت نوع 2. در هر صورت، مقدار انسولین در خون برای انتقال مولکول‌های گلوکز از جریان خون به سلول‌ها کافی نیست، جایی که این گلوکز ها می‌توانند به عنوان سوخت سلولی برای انواع عملکردهای سلولی استفاده شوند.
اگر سلول‌ها نتوانند به گلوکز دسترسی پیدا کنند، از طریق انواع هورمون‌های سیگنالینگ از جمله لپتین، گرلین، اورکسین و PYY 3-36 سیگنال‌های گرسنگی ارسال می‌کنند. همه این هورمون‌ها به هیپوتالاموس مغز علامت می‌دهند تا احساس گرسنگی را تحریک کنند. سلول‌ها به هیچ وجه نمی‌توانند بدانند که در سرزمین فراوان گرسنه مانده اند: گلوکز مورد نیاز آن‌ها به وفور در نزدیکی جریان خون وجود دارد، اما کمبود نسبی انسولین آن را غیرقابل دسترس می‌کند. این وضعیت در نهایت منجر به درد گرسنگی می‌شود که به طور انحرافی، وقتی فرد با خوردن غذا پاسخ می‌دهد، قند خون را بدتر می‌کند.
کاهش وزن
حتی اگر ممکن است دیوانه وار غذا بخورید وقتی گلوکز خون به طور مزمن بالا باشد، باز هم وزن کم خواهید کرد و این سه دلیل دارد:
- اول، از دست دادن مایعات در اثر ادرار زیاد می‌تواند منجر به کاهش سطح مایعات بدن شود، که باعث می‌شود وزن کمتری داشته باشید. این همان چیزی است که اغلب کاهش سریع وزن همراه با دیابت را نشان می‌دهد.
- دوم، اگر سطح انسولین برای متابولیسم گلوکز خیلی کم باشد، بدن شما برای حفظ متابولیسم سلولی به سوزاندن چربی روی می‌آورد و چربی سوزی می‌تواند منجر به کاهش وزن شود (درست همان کاری که می‌خواهید در باشگاه انجام دهید، درست است؟).
- سوم، مقدار زیادی ادرار که در اثر گلوکز خون بالا تولید می‌شود، غنی از گلوکز است گاهی اوقات بیش از 1000 میلی گرم در دسی لیتر. این گلوکز پر از کالری است، بنابراین وقتی مقادیر زیادی گلوکز در ادرار شما وجود دارد، بدن شما سعی می‌کند مقدار اضافی گلوکز را از بین ببرد، به معنای واقعی کلمه انرژی ضروری بدن را دور می‌اندازید.
اگر سطح بالای گلوکز خون شما یک پیشرفت جدید باشد، قبلاً وزن ثابتی داشته اید و هیچ تغییری در عادات غذایی خود ایجاد نکرده اید، در نتیجه افزایش قند خون، وزن خود را کاهش می‌دهید.
عفونت
سلول‌های بدن شما تنها ساکنان دنیای میکروسکوپی نیستند که گلوکز می‌خورند: بسیاری از باکتری‌ها و مخمرها نیز چنین کاری می‌کنند. عفونت‌های دستگاه ادراری (UTI) و عفونت‌های مخمری می‌توانند در مردان و زنان وجود داشته باشد ، اما این موارد در زنان بسیار بیشتر است و به ویژه در زنان دیابتی شایع تر است. در حقیقت، احتمال ابتلا به باکتری در ادرار در زنان دیابتی دو تا سه برابر بیشتر از زنانی است که دیابت ندارند.
بهبودی آهسته بریدگی‌ها و زخم‌ها
قند خون بالا بهبود عفونت‌های پوستی و بافت نرم را بسیار کند می‌کند زیرا نوتروفیل ها، متداول ترین نوع لکوسیت ها در زرادخانه سیستم ایمنی بدن، به ویژه در برابر سطح بالای گلوکز آسیب پذیر هستند. یکی دیگر از عناصر مهم ترمیم زخم، تأمین کافی اکسیژن است و با اکسیژن رسانی می توان نوروپاتی محیطی (آسیب عصبی) یا بیماری عروق محیطی (بیماری رگ‌های خونی) را کاهش داد هر دو شرایط شایع ناشی از گلوکز خون بالا یا بدتر شدن آن و ترمیم کند زخم‌ها زمینه را برای برخی از تلخ ترین عوارض دیابت فراهم می‌کند. زخم‌های جزئی می‌توانند به سلولیت تبدیل شوند که یک عفونت جدی است. سلولیت می‌تواند به نکروز بافتی یا مرگ بافتی منجر شود. پس از آن نکروز بافت می‌تواند از بافت نرم به داخل استخوان گسترش یابد، و این همان چیزی است که اغلب منجر به قطع عضو می‌شود: تقریباً چندین هزار قطع عضو سالانه در افراد دیابتی انجام می‌شود.
پوست خشک و خارش دار
یک عارضه جانبی خطرناک اما بسیار آزار دهنده و شایع گلوکز خون بالا، خارش پوست است. خشکی پوست به چند روش مختلف می‌تواند با افزایش قند خون مرتبط باشد.
- اولین مورد ادرار بیش از حد است که در واقع می‌تواند باعث کمبود آب بدن شما شود تا جایی که بافت‌های پوست شروع به خشک شدن می‌کنند.
- دومین علت بزرگ خشکی و خارش پوست گردش خون ضعیف است. در حقیقت، مشکلات پوستی در پاها و پایین ساق پا نشانه آترواسکلروز است سخت شدن و باریک شدن رگ‌ها و کاهش چشمگیر آن در گردش خون که بیماری بسیار شایع در افراد دیابتی می‌باشد.
نکته آخر اینکه آسیب عصبی می‌تواند در عملکرد طبیعی غدد عرق اختلال ایجاد کند و بر یکی از مرطوب کننده‌های طبیعی پوست تأثیر بگذارد و منجر به خشکی پوست شود.
- بیماری پوستی دیگری که به گلوکز خون بالا مرتبط است، درماتوپاتی دیابتی نام دارد. درماتوپاتی دیابتی که برای افراد دیابتی منحصر به فرد است، به صورت لکه‌های دایره ای یا بیضی شکل پوستی تغییر رنگ یافته که شبیه لکه‌های پیری است، دیده می‌شود. این وصله‌ها در اثر آسیب به مویرگ‌ها در اثر قند خون بالا ایجاد می‌شود. درماتوپاتی دیابتی خطرناک تلقی نمی‌شود و هیچ درمانی برای آن وجود ندارد، اما به عنوان نشانه ای از قند خون بالا ظاهر می‌شود.
تاری دید
صحبت از خشکی، تاری دید ناشی از گلوکز خون بالا حاد نیز نتیجه کم آبی در اثر ادرار زیاد است. همانطور که یادآوری می‌کنید، هنگامی که غلظت گلوکز در خون زیاد است، بدن با کشیدن مایعات از سلول‌ها به جریان خون، خون را رقیق می‌کند. این اثر در سراسر بدن، از جمله در سلول‌های چشم اتفاق می‌افتد. وقتی عدسی چشم خشک می‌شود، به طور موقت تاب می‌یابد و چشم توانایی تمرکز مناسب را از دست می‌دهد.
از طرف دیگر، افزایش قند خون مزمن می‌تواند منجر به رتینوپاتی یا آسیب پشت چشم شود که می‌تواند بینایی را تحت تأثیر قرار دهد و در نهایت حتی منجر به کوری شود.
سردرد و داشتن مشکل در تمرکز
گلوکز بالای خون مزمن همچنین می‌تواند منجر به سردرد شود، اما با راهی متفاوت. این سردردها اغلب به انواع آسیب عصبی مربوط می‌شوند. به عنوان مثال می توان به نوروپاتی پس سری، یا آسیب عصب بینایی در اثر افزایش سطح گلوکز، و انواع مونونوروپاتی دیابتی، که می‌تواند اعصاب خاص جمجمه، اعصاب محیطی یا ریشه‌های عصبی را تحت تأثیر قرار دهد همه این‌ها می‌تواند منجر به سردرد با شدت‌های مختلف شود.
خستگی
وقتی گلوکز خون شما بالا باشد، بدن شما نه آن را ذخیره می‌کند و نه به درستی از گلوکز استفاده می‌کند. شما نه به طور موثر انرژی می سوزانید و نه سلول‌های خود سوخت مورد نیاز شما را در صورت نیاز دریافت می‌کنند. اثر کلی کاهش انرژی فیزیکی در سطح سلولی است. اگر شما نیز به دلیل ادرار زیاد در طول شب از کمبود خواب مناسب رنج می‌برید، احساس خستگی بیشتری خواهید کرد.
در حقیقت، تقریباً همه علائم و نشانه‌های افزایش گلوکز خون می‌تواند در ایجاد احساس خستگی، حتی کلافگی، نقش داشته باشد. افراد خسته معمولاً برای افزایش انرژی سریع به خوردن میان وعده‌های پر کربوهیدرات متوسل می‌شوند و البته این میزان گلوکز خون را بیشتر افزایش می‌دهد و مشکل را بیش از قبل می‌کند.
یبوست مزمن یا اسهال مزمن
هم یبوست و هم اسهال می‌توانند در اثر بالا بودن گلوکز خون ایجاد شده و در بخش‌های مختلف روده اثر بگذارند. هنگامی که گلوکز خون بالا روده کوچک را تحت تأثیر قرار می‌دهد، نتیجه آن اغلب اسهال است. وقتی روی روده بزرگ تأثیر بگذارد، نتیجه اغلب یبوست است.
تحریک پذیری
اثرات قند خون بالا در تغییر خلق و خوی برای عزیزان مبتلا به دیابت کاملاً شناخته شده است و تحقیقات آن را به خوبی ثابت کرده اند. اما پیچ و مهره‌های بیولوژیکی پشت واکنش احساسی به خوبی درک نشده اند. همچنین این واقعیت که قند خون بالا باعث افسردگی می‌شود و بر تفکر سریع و مهارت های تصمیم گیری تأثیر منفی می‌گذارد، کاملاً مستند است.
نظریه های مطرح شده برای توضیح تأثیرات تغییر دهنده خلق و خو که در زمان افزایش قند خون مشاهده می‌شود از این نظریه پیش پا افتاده است که چون مغز به یک منبع ثابت گلوکز برای انرژی وابسته است، تغییرات در غلظت گلوکز خون به سرعت بر عملکرد مغز تأثیر می‌گذارد. به نظریه های میانه راه مبنی بر تأثیر زیاد گلوکز در خون بر سرعت انتقال عصب در مغز نیز مربوط می‌باشد. به نظریه های عجیب و غریب تر که تأثیرات آن نتیجه روابط پیچیده ای بین هورمون‌ها و پروتئین‌های شناخته شده است نیز می‌تواند ارتباط داشته باشد.
اما هنگامی که سایر تظاهرات بیولوژیکی قند خون بالا سه پلی‌ها، عفونت، بهبودی آهسته آسیب‌ها، خارش پوست، تاری دید ، سردرد، خستگی و ناراحتی دستگاه گوارش را در نظر می‌گیرید، آیا تعجب آور است که ممکن است تحریک پذیر باشیم؟
