در کلینیک فوق تخصصی دکتر منشادی برای تشخیص و مقابله با مشکلات و بیماری‌های غدد فوق کلیوی آزمایش‌های ویژه‌ای را طراحی نموده‌ایم و از طریق یک برنامه درمانی منحصر به فرد به شما کمک خواهیم کرد تا تعادل را به این غده حیاتی یازگردانید و عملکرد طبیعی بدن را مجدداً به دست آورید.
درمان بیماری‌ها و اختلالات غده آدرنال در کلینیک فوق تخصصی دکتر منشادی می‌تواند شامل روش‌های زیر باشد:
- در صورت تشخیص، جایگزین کردن مناسب هورمون‌ها.
- دارو درمانی
- پرتو درمانی
- عمل جراحی
غدد آدرنال ساختارهای کوچکی هستند که بر روی کلیه‌ها قرار گرفته‌اند. بدن انسان دارای دو غده آدرنال است. این غدد یک سری مواد شیمیایی به نام هورمون های آدرنال را به درون جریان خون آزاد می‌کنند. این هورمون‌ها بسیاری از بخش‌های بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
غدد آدرنال کجا واقع شده‌اند؟
بدن انسان دارای دو غده آدرنال می‌باشد که هر کدام از آن‌ها در بالای یکی از کلیه‌ها مستقر شده است. در بزرگ‌سالان وزن هر کدام از این غده‌ها 4 الی 5 گرم است. غده آدرنال در هفته ششم حاملگی قابل تشخیص هستند.
وظیفه غدد آدرنال چیست؟
هر غده آدرنال از دو بخش مجزا تشکیل شده است: قسمت بیرونی غده که بخش قشری آدرنال نام دارد و قسمت درونی غده که بخش مرکزی آدرنال نام دارد. غدد آدرنال هورمون‌های مختلفی را ترشح می‌کنند. این هورمون‌ها پیام‌های شیمیایی را به قسمت‌های مختلف بدن انتقال می‌دهند. این هورمون‌ها در جریان خون شروع به حرکت کرده و در بافت‌های مختلف بدن وارد عمل می‌شوند. آن‌ها باعث می‌شوند که سلول‌ها قادر به انجام عملکرد صحیح خود باشند. همه هورمون‌های آدرنال ترکیبات استروئیدی هستند که از کلسترول به دست می‌آیند.
غدد آدرنال چه هورمون‌هایی را تولید می‌کنند؟
بخش قشری آدرنال سه هورمون تولید می‌کند:
- مینرالوکورتیکوئیدها: که مهم‌ترین آن‌ها آلدوسترون است. این هورمون به حفظ سطح نمک و آب بدن کمک می‌کند، درنتیجه فشار خون تنظیم می‌شود. بدون آلدوسترون، کلیه‌ها مقادیر زیادی نمک (سدیم) از دست می‌دهند، درنتیجه بدن دچار کم آبی شدید می‌شود.
- گلوکوکورتیکوئیدها: که عمدتاً هورمون کورتیزول می‌باشد. این هورمون در پاسخ به استرس ترشح می‌شود. همچنین به تنظیم سوخت و ساز بدن کمک می‌کند. کورتیزول باعث تحریک تولید گلوکز توسط فراخوان اسیدهای آمینه و اسیدهای چرب آزاد می‌شود. همچنین کورتیزول دارای اثرات ضد التهابی قابل توجهی است.
- آندروژن های آدرنال: عمدتاً آندروسترون (DHEA) و تستوسترون می‌باشد. آن‌ها هورمون‌های جنسی مردانه هستند. اثر آن‌ها ضعیف است، اما نقش مهمی در توسعه اولیه اعضای جنسی مردانه در دوران کودکی و بلوغ زنان ایفا می‌کنند. این هورمون‌ها در ایجاد و حفظ تفاوت‌های بین زنان و مردان نقش دارند.
هورمون آدرنوکورتیکو (ACTH) توسط هیپوفیز قدامی ترشح می‌شود، این هورمون باعث تحریک گلوکوکورتیکوئیدها و آندروژن های آدرنال می‌شود. همچنین به میزان کمتری باعث تحریک ترشح الدوسترون نیز می‌شود.
بخش مرکزی غده فوق کلیوی کاتکول آمین‌ها را تولید می‌کند:
کاتکول آمین‌ها شامل آدرنالین، نورآدرنالین و مقدار کمی دوپامین می‌شود – این هورمون‌ها مسئول پاسخ فیزیولوژیکی به استرس‌ها هستند، در اصطلاح به این هورمون‌ها، هورمون‌های “جنگ و گریز” می‌گویند.
غدد آدرنال دچار چه اختلالاتی می‌شوند؟
در موارد نادر، غدد آدرنال می‌تواند بیش از حد فعال و یا بیش از حد غیرفعال شوند. دو اختلال اصلی ناشی از این حالت به ترتیب سندرم کوشینگ و بیماری آدیسون، می‌باشد. در سندرم کوشینگ با توجه به فعالیت بیش از حد غدد آدرنال، کورتیزول به میزان بیش از حد طبیعی ترشح می‌شود. علائم بالینی آن شامل نازک شدن و کبودی پوست، چاقی، دیابت، مشکلات روانی، فشار خون بالا، ضعف عضلانی، پوکی استخوان، رشد بیش از حد مو در صورت و دوره‌های نامنظم قاعدگی در زنان می‌باشد. همچنین این بیماری می‌تواند باعث اختلال در رشد کودکان شود. بیمارانی که بیش از حد کورتیزول تولید می‌کنند، روند بهبود زخم در آن‌ها کند است، همچنین بیشتر در معرض ابتلای به عفونت‌ها قرار دارند. بیماری آدیسون و یا نارسایی آدرنال باعث می‌شود فعالیت و تولید هورمون‌های آدرنال کاهش یابد. نارسایی آدرنال ممکن است حاد یا مزمن باشد. نارسایی حاد (ناگهانی) آدرنال زمانی رخ می‌دهد که یک استرس شدید بر فردی که دچار نارسایی آدرنال مزمن (طولانی مدت و پایدار) است، وارد شود. علائم نارسایی مزمن آدرنال شامل افت فشار خون، خستگی، از دست دادن وزن، بی‌اشتهایی، تهوع، استفراغ، درد شکم، میل زیاد به مصرف نمک و قند خون پایین می‌باشد. پوست و غشاهای مخاطی نیز ممکن است پررنگ‌تر شوند. از دست دادن صفات ثانویه جنسی در زنان مبتلا به این بیماری دیده می‌شود. نارسایی حاد آدرنال یک اورژانس پزشکی محسوب می‌شود و باید شخص سریعاً تحت درمان قرار بگیرد. نشانه‌های نارسایی حاد آدرنال، افت فشار خون، درد شکم و کاهش قند خون است.
به‌ندرت، تولید بیش از حد آلدوسترون نیز می‌تواند رخ دهد، که باعث یک بیماری به نام ” هیپرآلدوسترونیسم” می‌شود. این بیماری باعث می‌شود فشار خون بالا رفته و قرص‌های معمول پایین آورنده فشار خون مؤثر نباشند. همچنین سطح نمک فرد نیز دچار اختلال می گرد. فشار خون بالا ممکن است باعث سردرد و مشکلات بینایی شود.
تولید بیش از حد آندروژن‌های آدرنال نیز نادر است اما ممکن است باعث رشد بیش از حد مو و اختلالات قاعدگی شود.
تومورهای غده آدرنال بیشتر خوش‌خیم هستند و معمولاً باعث افزایش یا کاهش هورمون‌های آدرنال نمی‌شوند.
این تومورها اغلب تشخیص داده نمی‌شوند و ممکن است هنگامی که افراد به دلایل مختلف تحت اسکن قرار می‌گیرند، این تومورها خود را نشان دهند. در عین حال سرطان بسیار نادر است. اگر تومورهای آدرنال بیش از حد بزرگ شده باشند یا باعث تولید بیش از حد هورمون گردند، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند. درمان اختلالات آدرنال با توجه به عامل زمینه‌ی آن متفاوت است. بیماران در صورت نگرانی در مورد هر یک از این شرایط، باید با پزشک خود به مشورت بپردازند.
علائم اختلالات غده آدرنال ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سرگیجه
- خستگی بیش از حد
- فشار خون پایین (هیپوتانسیون)
- تعریق
- حالت تهوع
- استفراغ
- میل شدید به نمک
- کاهش قند خون
- دوره‌های نامنظم
- لکه‌های تیره پوستی
- درد عضلات و مفاصل
- افزایش یا کاهش وزن
به‌طور معمول، علائم اختلالات غده آدرنال با شدت کم آغاز می‌شوند. باگذشت زمان، این علائم بدتر می‌شود و تکرار آن افزایش می‌یابد. اگر شما هر یک از این علائم را مکرراً تجربه کردید، به پزشک خود مراجعه نمایید.
تشخیص اختلالات غدد آدرنال
اختلالات غده آدرنال از طریق آزمایش خون و تصویربرداری تشخیص داده می‌شود. آزمایش خون ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- هورمون‌های آدرنال
- هورمون‌های هیپوفیز
- قند
- پتاسیم
- سدیم
معمولاً اولین گام آزمایش خون است. اگر فرد به اختلال آدرنال مشکوک باشد، ممکن است تصویربرداری درخواست داده شود. سونوگرافی، MRI و اشعه ایکس می‌تواند تصاویری مناسبی از غدد آدرنال و هیپوفیز فراهم کند. این تصاویر کمک می‌کنند تا تشخیص تومورها و یا تغییرات بافت غدد درون ریز مشخص گردد.
درمان اختلالات غده آدرنال
هدف از درمان است بازگرداندن عملکرد طبیعی غدد آدرنال می‌باشد. در مواردی که سطح عملکرد آدرنال پایین باشد – مانند آنچه که در بیماری ادیسون شایع است – پزشکان معمولاً هورمون‌های جایگزین را تجویز می‌کنند. هنگامی که غدد بیش از حد هورمون تولید کنند، از داروها و پرتو درمانی استفاده می‌شود. در طول درمان، باید به‌صورت دوره‌ای آزمایش خون انجام گردد تا از مناسب بودن سطح هورمون‌ها اطمینان حاصل گردد. جراحی نیز گزینه درمانی دیگری برای برخی از اختلالت آدرنال محسوب می‌شود، مانند:
- تومورهای بدخیم
- برخی از تومورهای آدرنال یا غده هیپوفیز
- ناموفق بودن هورمون درمانی
