سرطان غدد فوق کلیوی، سرطان تهاجمی غدد آدرنال و بسیار نادر است. دو غده آدرنال وجود دارد که در بالای هر کلیه واقع شده‌اند، به همین دلیل به آنها غدد فوق کلیوی می‌گویند. غدد آدرنال هورمون‌هایی ازجمله آدرنالین (اپی نفرین، نوراپی نفرین)، استروئیدها (کورتیزول)، آلدسترون و همچنین دیگر هورمون‌ها را تولید می‌کنند. سرطان غدد فوق کلیوی از لایه‌ی بیرونی غده آدرنال که کورتکس (لایه رویی) نام دارد، به وجود می‌آید.
کلینیک فوق تخصصی دکتر منشادی یک برنامه جامع و تخصصی برای درمان همه‌ی انواع تومورهای آدرنال یا فوق کلیوی ارائه می‌دهد:
- تومورهای آدرنال، غیر کارکردی (معمولاً خوش‌خیم)
- تومورهای آدرنال، کارکردی (معمولاً خوش‌خیم)
- سرطان آدرنال، کارکردی و غیر کارکردی
علل سرطان غدد فوق کلیوی
محققان هنوز مطمئن نیستند که چه چیزی باعث بروز سرطان غدد فوق کلیوی می‌شود. بیشتر در مورد تغییرات خاصی که در DNA رخ می‌دهد و ممکن است باعث ایجاد سلول‌های سرطانی در غده آدرنال شود، اطلاعاتی بدست آمده است. آنچه باعث می‌شود DNA تغییر کند می‌تواند ژنتیکی باشد، اما بیشتر تغییرات در طول عمر و زندگی فرد اتفاق می‌افتد مانند قرار گرفتن در معرض تشعشع یا عوامل سرطانزا. اکثر اوقات این تغییرات در DNA به دلیل عوامل ناشناخته اتفاق می‌افتد.
عوامل خطر
سندرم‌های خاص می‌تواند باعث ایجاد خطر بالاتری برای ابتلا به سرطان غدد فوق کلیوی شود. این سندرم‌ها شامل موارد زیر است:
- سندرم Li-Fraumeni
- سندرم Beckwith-Wiedemann
- نئوپلازی (رشد بافت تازه) غده درون‌ریز چندگانه (MEN-1)
- پولیپوسیز (دچار گوشت زائد شدن) غده‌ای به صورت فامیلی یا خانوادگی (FAP)
تحقیقات نشان می‌دهد که سیگار کشیدن ممکن است باعث ایجاد عامل خطری برای سرطان غدد فوق کلیوی شود.
داشتن هرکدام از این عوامل خطر به این معنی نیست که شما به سرطان آدرنال مبتلا می‌شوید، اما شناخت عوامل خطر به شما و پزشک شما کمک خواهد کرد تا برای نظارت بر سلامتی شما هرگونه اقدامات لازمی را انجام دهند.
- اعضای بدن یک انرژی تولید می‌کنند که این انرژی می‌تواند توسط دستگاه PET خوانده شود و به کمک کامپیوتر به تصاویر سه بُعدی تبدیل شود.
- اسکن هسته‌ای. اسکن هسته‌ای یک روش تصویربرداری غیرتهاجمی است که با استفاده از عناصر رادیواکتیو که به آنها نوکلئید پرتوزا می‌گویند، انجام می‌شود. این عناصر پرتوزا به داروهایی که به اعضای خاص بدن فرستاده می‌شوند، متصل هستند. عناصر رادیواکتیو از خود اشعه گاما ساطع می‌کنند. این اشعه را می‌توان با استفاده از دوربین‌های مخصوص مشاهده کرد و فهمید که آیا سرطان در اطراف محل تومور منتشر شده است یا خیر.
علائم و نشانه‌ها
در بسیاری از موارد علائم مرتبط با سرطان غدد فوق کلیوی ناشی از تغییرات هورمونی در بدن هستند. در موارد دیگر علائم وقتی ایجاد می‌شوند که تومور به اندازه‌ای بزرگ شده که بر اعضای دیگر بدن فشار وارد می‌کند. این علائم شامل درد شکم، درد پهلو، احساس پُری در شکم و یا با سختی غذا خوردن به دلیل احساس پُری معده، است.
به طور کلی هیچ نشانه‌ی آشکاری برای سرطان آدرنال یک فرد بزرگ‌سال وجود ندارد، زیرا این علائم شبیه دیگر وضعیت‌های شایع در میان‌سالی مانند فشار خون بالا، دیابت و افزایش وزن هستند. در مراحل اولیه، ممکن است تومور هیچ علامتی نداشته باشد.
علائمی که در زیر آمده با توجه به هورمون‌هایی که دلیل ایجاد آنها هستند دسته‌بندی شده‌اند.
علائم ناشی از هورمون‌های آندروژن و استروژن
این تومورها تمایل به تولید هورمون‌های مردانه که به نام آندروژن شناخته می‌شوند، دارند. این علائم بیشتر در کودکان و زنان مشهود است:
- بزرگ شدن آلت تناسلی (پسران)
- بزرگ شدن کلیتوریس (دختران)
- رشد بیش از حد صورت، ناحیه تناسلی و موهای زیر بغل در کودکان
- از دست دادن بیش از حد موهای سر و صورت در زنان
- دورهای قاعدگی نامنظم
- خشن بودن صدا در زنان
اگر تومور هورمون‌های زنانه که با نام استروژن شناخته می‌شوند، تولید کرد ممکن است علائم زیر به وجود آید:
- بلوغ زودرس در دختران (داشتن قاعدگی و بزرگ شدن سینه‌ها)
- بزرگ شدن سینه در مردان (ازجمله در پسران)
- کاهش میل جنسی در مردان و یا مشکل داشتن در نعوظ
به طور کلی زنان هیچ نشانه‌ای ندارند مگر اینکه تومور به اندازه‌ای بزرگ شود که به اندام‌های مجاور فشار وارد کند.
علائم ناشی از بالا بودن سطح کورتیزول
هنگامی که مقدار کورتیزول بیش از حد باشد، گروهی از علائم به وجود می‌آیند که به وجود سندرم کوشینگ اشاره می‌کنند. برخی از این علائم عبارتند از:
- رسوب چربی در پشت گردن و شانه‌ها
- افزایش وزن که اغلب در اطراف سینه و شکم است
- خطوط کششی بنفش رنگ روی معده
- رشد مو در صورت، سینه و پشت زنان
- قاعدگی نامنظم
- ضعف در پاها
- به آسانی کبود شدن
- افسردگی یا بدخُلقی
- استخوان‌های ضعیف که می‌تواند منجر به شکستگی آنها شود
- قند خون بالا که اغلب منجر به دیابت می‌شود
- فشار خون بالا
علائم ناشی از بالا بودن سطح آلدوسترون
آلدوسترون اضافی اغلب باعث موارد زیر می‌شود:
- فشار خون بالا
- ضعف
- گرفتگی عضلات
- افزایش تشنگی
- ادرار مکرر
مهم است بدانید که داشتن یک یا چند از علائم بالا به این معنی نیست که شما سرطان آدرنال دارید. بسیاری از این علائم می‌تواند ناشی از بیماری‌های ملایمی باشد که سیستم غدد درون‌ریز را تحت تأثیر قرار می‌دهند. اگر شما فکر می‌کنید که ممکن است سرطان آدرنال داشته باشید، به پزشک مراجعه کنید.
درمان
برنامه ما در کلینیک فوق تخصصی دکتر منشادی، یکی از بزرگ‌ترین و تخصصی‌ترین برنامه‌ها در درمان بیماری‌های غدد آدرنال و همچنین دیگر اختلالات سیستم غدد درون‌ریز است. ازجمله نوآوری‌هایی که برنامه ما را متمایز می‌کند عبارتند از:
- خدمات تکنولوژی رادیولوژی برای تصویربرداری از تومورهای آدرنال، شامل: سی تی اسکن از آدرنال، ام آر آی از آدرنال، MIBG و اسکن رادیونوکلئید.
- پیشرفته‌ترین علم شناسایی و مطالعه غدد داخلی و تست رادیولوژی برای تشخیص اختلال در عملکرد آدرنال
- تخصص در تشخیص مولکولی تومورهای آدرنال
- آزمایش‌های بالینی پیشرفته برای پیدا کردن راه درمانی بهتر برای سرطان آدرنال
عمل جراحی برای برداشتن غده آدرنال، عمل بسیار شایعی است که برای تومور سرطانی واقع در داخل غده آدرنال انجام می‌شود. اگر نیاز به برداشتن هر دو غده آدرنال باشد، بیمار باید داروهای خاصی مصرف کند تا هورمون‌هایی که به طور معمولی توسط غدد آدرنال دفع می‌شدند، را جایگزین کند. اگر سرطان گسترش یافت، ممکن از دیگر روش‌های درمانی شامل شیمی درمانی و پرتو درمانی نیز پیشنهاد شود.
درمان با روش جراحی
در عمل جراحی سنتی، یک برش روی شکم یا پهلو ایجاد می‌شد تا پزشک به غده آدرنال دسترسی مستقیم داشته باشد. عمل جراحی به روش لاپاروسکوپی به برش کوچک‌تری نیاز دارد. در طول روش لاپاروسکوپی سه تا چهار برش نیم اینچی (حدود 1 سانتی) ایجاد می‌شود سپس جراح با استفاده از یک دوربین داخل بدن را می‌بیند و با ابزار مخصوص غده آدرنال را برمی‌دارد. در روش لاپاروسکوپی، بیشتر بیماران در عرض 24 تا 72 ساعت بعد از عمل به خانه می‌روند و نسبت به بیمارانی که روش جراحی سنتی را انتخاب می‌کنند، ناراحتی و درد پس از عمل کمتری دارند و همچنین زمان بهبودی‌شان کوتاه‌تر است. در کلینیک ما اکثر جراحی‌های غدد آدرنال به روش لاپاروسکوپی انجام می‌شود.
درمان با روش بدون جراحی
ممکن است برخی بیماران قادر به انجام عمل جراحی برای درمان تومورهای خود نباشند، زیرا تومور آنها در حال رشد است و یا تومور آنها سرطانی است و به قسمت‌های دیگر بدن نیز انتشار یافته است. در این موارد بیمار باید با متخصص غدد درون‌ریز و متخصص تومور ملاقات کند تا بهترین دوره درمانی را برای وی تعیین کنند.
