موارد مصرف هورمون رشد (کمبود هورمون رشد، کوتاهی قد و تحلیل عضلات)

هورمون رشد انسان (GH) ماده‌ای است که رشد بدن شما را کنترل می‌کند. هورمون رشد توسط غده هیپوفیز تولید می‌شود که در قسمت پایه یا ریشه‌ی مغز قرار دارد. به کودکان کمک می‌کند قدشان بلندتر شود (رشد خطی نیز نامیده می‌شود) و هم در کودکان و هم در بزرگ‌سالان باعث افزایش توده عضلانی و کاهش چربی بدن می‌شود. هورمون رشد همچنین به کنترل متابولیسم بدن کمک می‌کند فرآیندی که در آن، سلول‌ها غذا را به انرژی تبدیل کرده و دیگر مواد مورد نیاز برای بدن را نیز تولید می‌کنند.

اگر کودکان یا بزرگسالان، هورمون رشد بیش از حد زیاد یا کم داشته باشند، ممکن است مشکلاتی در سلامتی‌شان به وجود بیاید. کمبود هورمون رشد (GH یا هورمون رشد بسیار کم) و برخی دیگر از مشکلات سلامتی را می‌توان با هورمون درمانی با هورمون رشد مصنوعی (ساخت شده به دست انسان) درمان کرد. گاهی اوقات از هورمون رشد به طور غیرقانونی برای اهداف غیرپزشکی نیز استفاده می‌شود.

در ادامه‌ی مطلب به توضیح بیشتر درباره‌ی موارد مصرف هورمون رشد، کمبود آن در کودکان و بزرگسالان و موارد منع مصرفی آن بیشتر توضیح داده شده است.

موارد استفاده از هورمون رشد 

سازمان غذا و دارو (FDA) درمان با هورمون رشد را برای برخی شرایط تأیید کرده است. هورمون رشد فقط با نسخه پزشک قابل تهیه است و تزریق می‌شود. به نظر می‌رسد که هورمون مصنوعی در صورت استفاده برای شرایط تأیید شده توسط FDA ایمن و مؤثر باشد.

در کودکان، از هورمون رشد برای درمان موارد زیر استفاده می‌شود:

• کمبود هورمون رشد
• شرایطی که باعث کوتاهی قد می‌شود (کوتاه‌تر بودن کودک از کودکان هم سن خود) مانند بیماری مزمن کلیه، سندرم ترنر و سندرم پرادر- ویلی (prader-willi syndrome)

در بزرگ‌سالان، از هورمون رشد برای درمان موارد زیر استفاده می‌شود:

• کمبود هورمون رشد
• تحلیل رفتن عضلات (از دست دادن بافت عضلانی) بر اثر ویروس HIV
• سندرم روده کوتاه

درمان با هورمون رشد چگونه است 

هنگامی که فردی مبتلا به کمبود هورمون رشد، سندرم ترنر یا سایر موارد قابل درمان با هورمون رشد درمانی تشخیص داده شود، متخصص غدد اطفال در مورد جوانب مثبت و منفی درمان هورمون رشد با بیمار صحبت خواهد کرد. هورمون رشد مورد استفاده در این درمان، در آزمایشگاه ساخته می‌شود تا با هورمونی که در غده هیپوفیز تولید می‌شود یکسان باشد، بنابراین ماده‌ای ایمن و مؤثر است. هورمون رشد از طریق تزریق زیر جلدی (sub-Q-TAIN-ee-us) دریافت می‌شود، به این معنی که به بافت چربی زیر سطح پوست تزریق می‌شود. هورمون رشد را می‌توان با دستگاه تزریق مخصوصی که شبیه قلم است، به بدن انتقال داد. از آنجا که این تزریق کم عمق است، سوزن آن بسیار کوچک است و اصلاً درد ندارد.

نتایج هورمون رشد برای کودک تا چه مدت پس از تزریق مشاهده می‌شود؟ 

اصلی‌ترین چیزی که این درمان انتظار می‌رود رشد است! اگرچه مشاهده‌ی هر گونه تفاوت ایجاد شده‌ای در قد در حدود 3 تا 6 ماه طول می‌کشد، اما نکته مهم این است که کودک شما رشد می‌کند احتمالاً در 6 ماه اول از شروع درمان، شاهد دو و نیم تا پنج سانتی‌متر رشد در قد خواهید بود. ممکن است موارد دیگری نیز وجود داشته باشد که شما متوجه آن‌ها شوید، از جمله:

• ممکن است سایز پاهای کودک شما به سرعت رشد کند. رشد پا ممکن است طی 6 تا 8 هفته اتفاق بیفتد، بنابراین ممکن است مجبور شوید بیشتر اوقات کفش‌های جدیدی بخرید.
• ممکن است کودک شما تمایل بیشتری به غذا خوردن پیدا کند. افزایش اشتها امری عادی است، خصوصاً اگر قبل از درمان اشتهای کمی داشته باشد.
• ممکن است کودک شما با شروع رشد قد برای مدتی لاغر به نظر برسد. افزایش تودۀ عضلانی بدون چربی بدن (LBM) و کاهش توده چربی در طی روند درمان هورمون رشد، امری معمول است.

ممکن است چندین سال طول بکشد تا کودک شما به قد بزرگ‌سالی خود برسد، بنابراین باید توجه داشته باشید که درمان هورمون رشد اغلب یک روند طولانی مدت است. در طی این فرایند، باید ویزیت‌های منظم با متخصص غدد اطفال و همچنین آزمایش‌های دوره‌ای خون و عکس‌برداری رادیولوژی برای نظارت بر پیشرفت کودک انجام بگیرد. اگرچه طول دوره درمان متغیر است، اما کودک شما احتمالاً مجبور خواهد بود که در فرایند درمان با هورمون رشد بماند تا وقتی که:

• به قد کامل بزرگ‌سال خود رسیده باشد
• به بلوغ کامل استخوانی رسیده باشد
• در سال گذشته کمتر از 2 سانتی‌متر رشد کرده است

آیا تزریق هورمون رشد عوارض هم دارد؟ 

اگرچه بروز عوارضی از این درمان نادر است، اما برخی عوارض جانبی احتمالی وجود دارند که باید از آن‌ها اطلاع داشته باشید. این عوارض عبارت‌اند از:

• واکنش آلرژیک از جمله تورم در نواحی تزریق دارو، راش یا کهیر
• درد در لگن، زانو یا مفاصل دیگر
• سردرد
• پیشرفت انحنای ستون فقرات در افراد مبتلا به اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات
• افزایش موقتی در سطح قند خون که با توقف درمان با هورمون رشد، متوقف می‌شود

هورمون رشدی که بدون نسخه پزشک خریداری می‌شود 

برخی از شرکت‌ها ادعا می‌کنند که قرص‌های هورمون رشد (GH) مواد ضد پیری هستند و با این ادعا این قرص‌های هورمون رشد انسانی یا آزاد کننده‌های هورمون رشد را می‌فروشند؛ اما ثابت نشده است که این مواد باعث افزایش تولید هورمون رشد در بدن یا مقابله با پیری، افزایش عضلات یا مزایای دیگر می‌شوند. اگر هورمون رشد به صورت قرص مصرف شود هیچ تأثیری ندارد زیرا در هنگام هضم غیرفعال می‌شود و عملکرد خود را از دست می‌دهد.

علاوه بر این موارد، پزشکان گاهی اوقات هورمون رشد را برای مشکلات و بیمارهای دیگری نیز تجویز می‌کنند. (وقتی پزشکان داروهایی را برای شرایط دیگری غیر از مواردی که رسماً تأیید شده است، تجویز می‌کنند، این فرآیند را “off-label” می‌نامند.)

اگر نگران کمبود هورمون رشد در خود یا یکی از اعضای خانواده خود هستید، حتماً باید با یک پزشک صحبت کنید.

موارد سوء مصرف هورمون رشد 

گاهی اوقات افراد ممکن است هورمون رشد را به طور غیرقانونی مصرف کنند تا اثرات پیری را متوقف یا معکوس کنند یا عملکرد ورزشی خود را بهبود بخشند. برخی از ورزشکاران معتقدند که مصرف هورمون رشد به تنهایی نتایج مطلوبی را به دست نمی‌آورد، بنابراین آن را همراه با استروئیدهای آنابولیک (سازنده‌ی بافت) جهت عضله سازی، افزایش قدرت و کاهش چربی بدن مصرف می‌کنند.

برخی از ورزشکاران همچنین از انسولین برای افزایش اثرات عضله سازی هورمون رشد استفاده می‌کنند که این کاری خطرناک است زیرا قند خون را پایین می‌آورد.