موهای زائد (هیرسوتیسم یا پرمویی) در زنان: علت، رفع و درمان

هیرسوتیسم یا پرمویی به معنای رشد بیش از حد موها در نواحی از بدن است که معمولا در حالت عادی موهای این نواحی به شکل پرز هستند. در این موارد، نحوه توزیع موهای زائد در بدن مطابق با الگوی رشد مو در مردان است و این موها درنواحی مانند صورت، کمر، قفسه سینه و غیره رشد می کنند. هیرسوتیسم می‌تواند به صورت خفیف، متوسط یا شدید بروز کند. ابتلا به پرمویی زنان می‌تواند تاثیر بسیار زیادی در سلامت و روحیه‌ی خانم‌ها داشته باشد. حتی ابتلا به هیرسوتیسم (پرمویی) خفیف نیز می‌تواند به لحاظ احساسی برای فرد بسیار ناراحت‌کننده باشد. خانم‌هایی که به مشکلات هیرسوتیسم دچار هستند نباید به هیچ عنوان درمورد مطرح کردن این مشکل با پزشک خود، تردید کنند.

علت پرمویی (هیرسوتیسم)

زنان در حالت عادی نیز هورمون‌های مردانه (آندروژن) را در بدن خود تولید می‌کنند. ابتلا به هیرسوتیسم و شدت آن در واقع بستگی به میزان ترشح هورمون‌های مردانه در خون و میزان حساسیت فولیکول‌های مو در برابر این هورمون دارد.

بالا بودن میزان هورمون‌های مردانه در بدن زن، در اغلب موارد به علت ابتلا به بیماری به نام سندرم تخمدان پلی کیستیک(PCOS)  ایجاد می‌شود. این بیماری علاوه بر هیرسوتیسم یا پرمویی، موجب بی‌نظمی‌ یا فقدان سیکل قاعدگی ویا ناباروری می‌شود. آکنه، اضافه‌ی وزن و افزایش خطر ابتلا به دیابت نیز در بین زنان مبتلا به PCOS شایع می‌باشد.

هیرسوتیسم (پرمویی) می‌تواند بر اثر سایر بیماری‌های دیگری که موجب افزایش هورمون مردانه می‌شوند نیز، ایجاد شود، اما این موارد شایع نیستند. داروهایی مانند استروئید‌های آنابولیک که دارای هورمون‌های مردانه هستند نیز می‌توانند منجر به هیرسوتیسم شوند.

در صورتی که شخصی به هیرسوتیسم مبتلا باشد اما میزان هورمون‌های مردانه در بدن او بالا نباشد، به این حالت “هیرسوتیسم ایدیوپاتیک” گفته می‌شود، به این معنا که علت اصلی پرمویی و رشد بیش از حد موها نامشخص است.

علائم هیرسوتیسم

زنانی که به خفیف‌ترین نوع هیرسوتیسم (پرمویی) مبتلا هستند، متوجه رشد بیش از حد موهای زائد (موهایی مانند موهای سر و نه به شکل پرز) در بدن خود و در نواحی مانند پشت لب‌ها، چانه، کناره‌های صورت، اطراف نوک سینه و پایین شکم می‌شوند. ابتلا به هیرسوتیم شدیدتر موجب رشد موهای زائد در بالای کمر، شانه‌ها، قسمت جناغ سینه و بالای شکم می‌شود. این بیماری اغلب در دوران بلوغ آغاز می‌شود. در صورتی که هیرسوتیسم، قبل یا بعد از دوران بلوغ ایجاد شود، علت آن تغییرات هورمونی در بدن شخص می‌باشد و لازم است بیمار بدین منظور مورد ارزیابی قرار گیرد.

چه زمانی لازم است مقادیر آندروژن در فرد مبتلا به هیرسوتیسم بررسی شود؟

در صورتی که بیمار به پرمویی یا هیرسوتیسم خفیف مبتلا باشد و علائم دیگری نداشته باشد، اندازه‌گیری مقادیر آندروژن در خون او توصیه نمی‌شود، چرا که در اغلب موارد نتایج آزمایش نشان‌دهنده‌ی هیچ بیماری یا اختلالی نیست. اندازه‌گیری مقادیر آندروژن در زنانی توصیه می شود که مبتلا به هیرسوتیسم (پرمویی) متوسط و شدید هستند، به طور ناگهانی به هیرسوتیسم مبتلا شده‌اند، پرمویی بدن آن‌ها به سرعت در حال شدت گرفتن است، علائم خاص دیگری مانند بی‌نظمی ‌یا فقدان سیکل قاعدگی دارند یا دچار چاقی (خصوصا در ناحیه کمر) شده‌اند.

هیرسوتیسم چگونه کنترل یا درمان می‌شود؟

بسیاری از زنان قبل از این که در مورد رفع مشکل هیرسوتیسم خود با پزشک مشورت کنند، ابتدا از روش‌های معمول برای از بین بردن یا مخفی کردن موها مانند بند‌انداختن، تیغ زدن و رنگ‌کردن موهای خود استفاده می‌کنند. در صورتی که شخص احساس کند این روش‌ها مناسب نیستند، مصرف دارو یا از بین بردن موها به طور مستقیم (با لیزرر موی زائد یا الکترولیز) پیشنهاد می‌شود. این دو روش می‌تواند به طور جداگانه یا همزمان نیز انجام شوند. در هنگام تصمیم‌گیری در مورد روش درمان، بیمار باید این موارد را در نظر بگیرد که از بین بردن موها در ناحیه مورد نظر برایش ممکن است یا خیر و این که توانایی پرداخت هزینه لیزر موهای زائد و یا الکترولیز را دارد یا خیر.

دارو درمانی

بر اساس دستوالعمل‌های بالینی، در اغلب موارد برای درمان هیرسوتیسم در زنانی که نمی‌توانند با روش‌های معمول موهای زائد بدن خود را از بین ببرند، قرص‌های ضدبارداری تجویز می‌شود. این داروها موجب پایین آمدن میزان هورمون‌های مردانه در بدن بیمار می‌شوند. بین 60 تا 100 درصد از زنان مبتلا به هیرسوتیسم (پرمویی) بعد از گذشت 6 تا 12 ماه از مصرف دارو، شاهد بهبودی وضعیت خود خواهند بود. مصرف قرص‌های ضد‌بارداری همچنین به منظم شدن سیکل قاعدگی کمک می‌کند.

یکی دیگر از گزینه‌های دارودرمانی، مصرف داروهایی است که جلوی عملکرد هورمون‌های مردانه در بدن را می‌گیرند (آنتی آندروژن). از آن جایی که این دارو‌ها می‌توانند موجب بروز اختلالات مادرزادی در جنین شوند، دستوالعمل‌های بالینی، مصرف این دارو‌ها را منع می‌کنند، مگر در مواردی که شخص به نحو مناسبی از بارداری پیشگیری می‌کند.

انتخاب بین داروهای آنتی‌آندروژن و داروهای ضدبارداری بستگی به ترجیح خود بیمار دارد که این تصمیم با توجه به تاثیرگذاری دارو، عوارض جانبی و هزینه‌های تهیه‌ی دارو گرفته می‌شود.

به علت داشتن عوارض جانبی متعدد و عدم تاثیرگذاری مناسب، راهنماهی بالینی، مصرف برخی دارو‌ها را برای درمان هیرسوتیسم منع می‌کنند از جمله: فلوتامید، کرمهای آنتی‌آندروژن موضعی، داروهای پایین آورنده‌ی سطح انسولین مانند رزیگلیتازون، پیوگلیتازون، یا متفورمین.

اقدامات کازمتیک (زیبایی)

با استفاده از مواد دکلره و رنگ مو که حاوی هیدروژن پروکساید و سولفات هستند می‌توان رنگ موهای زائد را روشن کرد تا کمتر نمایان باشند. عوارض جانبی استفاده از این مواد عبارتند از: حساسیت پوستی، خارش و در مواردی تغییر رنگ پوست.

روش‌های از بین بردن موقتی موها (بین چند روز تا چند هفته) شامل روش‌هایی برای برداشتن موها از سطح پوست (دپیلاسیون) و یا کندن موها از ریشه (اپیلاسیون) می‌شود.

تیغ زدن موها یکی از روش‌های معمول و متداول برای از بین بردن موهای زاید می‌باشد. استفاده از کرم‌های موبر نیز که موجب حل شدن بافت مو در کرم می‌شوند، متداول است. اکثر کرم‌های موبر حاوی سولفور هستند که بوی ناخوشایندی دارد، همچنین این کرم‌ها می‌توانند باعث حساسیت پوستی شوند.

روش‌های اپیلاسیون مانند بندانداختن، موم‌انداختن نسبتا ایمن و ارزان هستند اما می‌توانند دردناک باشند. با استفاده از این روش‌ها مشکلاتی مانند به جا ماندن جای زخم روی پوست، ورم کردن پوست، و تغییر رنگ پوست (خصوصا در زنانی که پوست تیره دارند) ممکن است ایجاد شود.

از بین بردن مستقیم موها

به خانم‌هایی که برای درمان هیرسوتیسم (پرمویی)، روش‌های از بین بردن مو را انتخاب کرده‌اند، توصیه می‌شود که از روش‌های از بین بردن مستقیم مو با استفاده از متدهای مبتنی بر فوتواپیلاسییون (رفع موهای زائد با منبع نوری) استفاده کنند. این روش‌ها به طور گسترده ای برای از بین بردن موهای زائد مورد استفاده می‌باشد. روش‌های فوتواپیلاسیون شامل استفاده از لیزر موهای زائد و دستگاه‌های غیرلیزری مانند IPL می‌شود.

چگونه می‌توانید به تسریع روند درمان خود کمک کنید؟

شما باید برای حفظ سلامتی و مراقبت بهتر از خود کاملا با پزشک خود همکاری کنید و مانند یک تیم عمل کنید. بسیار مهم است که شما در مورد سوابق پزشکی خود و همچنین داروهای تجویزی و غیرتجویزی که مصرف می‌کنید، به طور کامل به پزشک خود اطلاع دهید. لازم است علاوه بر مشکل پرمویی و هیرسوتیسم، تمامی ‌علائمی‌که دارید، از جمله بی‌نظمی ‌در قاعدگی، را برای پزشک خود شرح دهید. در مورد روش‌های درمانی مختلف و مزایا و معایب هر یک با پزشک خود مشورت کنید. در نظر داشته باشید که صرف‌نظر از روش درمانی که انتخاب می‌کنید، هیرسوتیسم یک بیماری مداوم است و این روش‌های درمانی می‌توانند هیرسوتیسم را کنترل کنند اما ممکن است نتوانند آن را به طور کامل درمان کنند.

توجه داشته باشید که زنان مبتلا به هیرسوتیسم که باردار شده اند یا قصد باردار شدن را دارند، نمی‌توانند از داروهای مخصوص درمان هیرسوتیسم استفاده کنند و لازم است در مورد سایر روش‌های رفع موهای زائد بدن خود در دوران بارداری، با پزشک خود مشورت کنند.